Çocuklarda idrar yolu taş hastalığı,ülkemizde çocuk cerrahisinin ve çocuk ürolojisinin önemli klinik uğraş alanlarından birisidir. Taş oluşum mekanizması karmaşık bir olaydır. Taş oluşumu,metabolik ve anatomik anormallikler ile enfeksiyonun tek başına ya da birlikte rol oynadığı kompleks bir süreçtir. Çoğunlukla küçük bir kristalin ya da mukoprotein denilen yapının üzerine başka kristallerin eklenmesi ve bu yapının kartopu gibi büyümesi ile oluşur.
Taş oluşturacak iyonların idrarda aşırı artması,kristalleşmeyi kolaylaştıran ve engelleyen maddeler,idrar Ph’sı,yapısal bozukluklar ve idrar yolu enfeksiyonları oluşumunda etkili faktörlerdir.
Çocuklarda taşların önemli bir kısmı (% 50-75) enfeksiyon nedenlidir. Bunun yanında çocuk taş hastalarının başvuru şikâyetleri de erişkinlerden oldukça farklıdır. Bu nedenle değerlendirme,tedavi ve takip açısından erişkinlerde görülen taş hastalığına yaklaşımdan bazı farklılıklar içerir. Erişkin grupta daha çok erkeklerde görülmesine karşın,çocuk yaş grubunda kız ve erkek çocuklar eşit oranda etkilenir. Çocukta hastalığın şikâyetleri yaşa göre değişir. Erişkinlerde olduğu gibi klasik yan ağrısı ve kanlı idrar yapma gibi başvuru şikâyetleri daha çok büyük çocuklarda gözlenirken,yaş küçüldükçe ani kramp tarzında karın ağrısı,bulantı,kusma gibi mide bağırsak semptomlarıyla huzursuzluk gibi non spesifik semptomların görülme sıklığı artar. Ağrı ile birlikte olan ya da olmayan belirgin kanlı idrar yapma genelde daha az sıklıkta izlenirken,idrarında gizli kanama daha sık görülür ve taş hastalığının tanısında çoğu zaman tek bulgu olabilir. Daha çok okul öncesi dönemde ise,idrar yolu enfeksiyonunun araştırılması sırasında taş hastalığı saptanır.
Taş olduğu nasıl anlaşılır?
Taş hastalığı tanısında,kan ve idrar tetkikleri,direkt üriner sistem grafisi,ultrasonografi,İVP (halk arasında renkli böbrek filmi diye bilinir),nonkontrastspral tomografi sık kullanılan yöntemlerdir. Çocuklarda taş oluşumunu kolaylaştırıcı faktörlerin sık olması ve yüksek oranlarda taş oluşumunun tekrarlaması nedeniyle,üriner sistem taşı olan her çocuğa mutlaka metabolik değerlendirme yapılmalıdır.
Dr. Harun Ayangil