Seks bağımlılığı kişilerin düşüncelerinin mantıksız olduğunu bilmesine rağmen kendini alıkoyamadığı düşünceler olarak ele alınıp obsesif kompulsif bozukluk olarak değerlendirilmiş kimi zaman ise cinsel bozukluklar içinde düşünülmüştür. Seks bağımlılığı “hiperseksualite”olarak düşünülmemelidir. Çünkü,seks bağımlısı olan kişiler ilişkiden çok zevk almazlar. Seks bağımlılığında kişinin zihni uğraşı,tamamen cinsel doyum bulabilmek,cinsel ilişkiye girmek ya da cinsel uyarılar içinde olmaktır. Sık mastürbasyon yapar,aynı alkol ya da madde bağımlılığında olduğu gibi,aradığını bulamadığında sıkıntılı,sinirli ve yoksunluk duyguları yaşar. Bu kriterler açısından bakıldığında hastalık bağımlılık kavramı içinde yer almaktadır.
Seks bağımlılığının henüz bir tanı kriteri bulunmamaktadır.
Bu yüzden seks bağımlılığını değerlendirmek için 12 sorudan oluşan kriterler listesi oluşturulmuştur.
Eğer kişi sorulardan dört ya da daha fazlasına ‘evet’ yanıtı veriyorsa o kişinin seks bağımlısı olma ihtimalinin oldukça fazla olduğu düşünülmelidir.
- Cinsel veya duygusal etkinliklerinizi sizin için önemli olan kişilerden saklıyor musunuz? İkili bir hayat mı sürüyorsunuz?
- Normalde tercih etmeyeceğiniz yer ve durumlarda,normalde tercih etmeyeceğiniz kişilerle seks yapma ihtiyacı hissediyor musunuz?
- Bir bakmışsınız gazetelerde,dergilerde veya diğer yayın organlarında cinsel isteği uyarıcı yazılar veya görüntüler arıyorsunuz. Bu durumu yaşadığınız oluyor mu?
- Cinsel veya romantik fanteziler ilişkilerinizi bozuyor mu veya sorunlarınızla yüzleşmenizi engelliyor mu?
- Seviştikten sonra sık sık cinsel "partnerizden"uzaklaşma ihtiyacı duyuyor musunuz? Cinsel ilişkiden sonra sık sık vicdan azabı,utanç ve suçluluk duygusu çekiyor musunuz?
- Vücudunuzdan veya cinselliğinizden utanç duyuyor musunuz? Mesela kendi vücudunuza dokunmaktan,cinsel birleşmeden kaçınıyor musunuz? Cinsel duygularınızın olmadığından,aseksüel olduğunuzdan korkuyor musunuz?
- Eski ilişkinizin sona ermesine yol açan sorunlar her yeni ilişkinizde de sürüyor mu?
- Aynı heyecan ve rahatlama seviyesini yakalayabilmek için cinsel veya duygusal etkinliklerin çeşidini ve sıklığını artırmanız gerekiyor mu?
- Teşhircilik,röntgencilik,yaşı küçük kişilerle seks,fahişelik,ahlaka mugayir telefon konuşmaları yüzünden hiç tutuklandınız veya tutuklanma tehlikesiyle karşı karşıta kaldınız mı?
- Cinsel veya duygusal konulardaki davranışlarınız manevi değerlerinizle veya yetiştirilme tarzınızla çelişiyor mu?
- Cinsel ilişkilerinizde hastalık veya gebelik ihtimali bulunuyor mu veya hastalık kaptığınız,gebe kaldığınız oldu mu? Cinsel ilişkileriniz şiddet veya zorlama içeriyor mu?
- Cinsel veya duygusal ilişkileriniz yüzünden hiç ümitsizliğe kapıldığınız,intiharı düşündüğünüz oldu mu?
Seks Bağımlılığı Döngüsü
Seks bağımlılığı bir döngü halindedir. Bağımlı kişiler olumsuz düşüncelerden kaçmak için,zihinsel uğraşlar ve alına gelen düşünceler bu bağımlılık zincirinin başlamasını sağlar. Seks bağımlısı sürekli cinsellik düşünür durur. Cinsellik dışındaki konulara ilgisini kaybeder. Cinsel ilişkinin ardından büyük bir utanç ve suçluluk duyar,kendi kendinden nefret eder. Bir daha seks yapmamaya karar verir,ama verdiği kararı uygulayamaz. Kişi cinsel aktivitelere ağırlık verdiğinden sosyal ilişkilerinden uzaklaşır. Herkesle flört eder,sürekli internette cinsel içerikli resimler,yazılar okur,pornografik sitelere girer ve cinsel içerikli yerlere giderler.
Bunları yaptıktan sonra ya da cinsellik yaşadıktan sonra kendilerini çaresiz,mutsuz ve utanç içinde hissederler. Bu yanlış inanç sistemi bağımlılık döngüsünün oluşmasını sağlar. Seks bağımlılığı döngüsü 4 bölümden oluşmaktadır. Bunlar:
- Zihinsel uğraşlar:kişi sürekli cinsel içerikli düşüncelere ve fanteziler düşünür.
- Törenselleştirme:kişi cinsel içerikli uyaranlar ve bunlar karşısında yaptığı davranışlar ve deneyimler orgazmdan daha önemli hale gelir. Bu uğraşları yapmak zevk verir.
- Kompulsif seks davranışları:Cinsel içerikli düşüncelerin davranışlara dönüşmesi.
- Karamsarlık:Kişinin cinsel içerikli davranışları yaptıktan sonra umutsuzluk,güçsüzlük ve depresif duygu durumlar yaşaması.
Seks bağımlılarında 4 tür temel inanış olduğu görülmektedir. Bunlar:
- “Ben kötü ve istenmeyen bir insanım”
- “Kimse beni benim kadar sevmez.”
- “Eğer başkalarına bağlı kalmak zorunda olursam ihtiyaçlarım hiçbir zaman karşılanmayacak.”
- “Seks,benim en önemli ihtiyacım”.
Tedavi
Seks bağımlılığının,tedavisinde genelde bilişsel davranışçı yaklaşım kullanılmaktadır. Bu tedavi yönteminde amaç kişinin algılama ve irrasyonel düşünme gibi hatalı kognisyonlara karşı farkındalık geliştirmek ve bunları daha iyi uyum sağlayan adaptif şemalarla değiştirmek amaçlanmaktadır.
Tedavi programı kişiye göre düzenlenmekle birlikte kişinin inkarının kırılması,sorunlarıyla yüzleştirilmesi,sorunlarla başa çıkma ve hayır diyebilme becerilerinin geliştirilmesi,bağımlılık kavramının öğretilmesi temel hususlardır. Başarılı bir tedavi programının oluşturulmasında kişinin eski davranış şeklinin ve yaşam tarzının değiştirilmesi relapsların önlenmesi açısından önemlidir.
Prof. Dr. Kültegin Ögel