Vücudumuzun bağışıklık sistemi hastalıklara karşı bizi korur. Vücuda giren mikroplar çoğalarak hastalığa neden olur. Bağışıklık sistemi ilk defa karşılaştığında bu mikroplar ile tanışır ve antikor adı verilen,bu mikroba karşı koruyucu görev yapan proteinler üretmeye başlar. Ancak antikor üretimi belli bir süre alacağı için bu arada hastalık başlar. Aşılarla vücuda,hastalığa neden olan mikrobun inaktive (ölü) veya canlı ancak hastalık yapamayacak kadar zayıflatılmış hali verilir. Bağışıklık sistemimiz aşılarla verdiğimiz mikroplara karşı da aynen doğal mikropla ile karşılaştığı zaman geliştirdiği cevabı verir. Sonuçta aynen hastalığı geçirdiğimizde elde ettiğimiz gibi uzun süreli hatta bazen ömür boyu koruma elde ederiz. Sonuçta cevap mekanizması aynıdır,tek fark aşıların koruyucu cevabı bizler hastalanmadan oluşturmasıdır.
Hastalıklar anneye ve bebeğe risk oluşturuyor
Hamilelikte geçirilebilecek bazı hastalıklar hem anne hem de bebek açısından ciddi risk oluşturabilmektedir. Bu nedenle hamile kalmayı planlayan bir kadının hamile kalmadan önce bu hastalıklara karşı korunuyor olduğundan emin olması gerekmektedir.
Bu açıdan bakıldığında anne adayının gebelik öncesinde bu hastalıklara karsı bağışıklıklarının olup olmadığının anlaşılması gereklidir. İlgili testler yapılarak bağışıklık yok ise aşı yapılmalı ancak aşıdan sonra en az bir ay gebe kalınmamalıdır.
Hamilelik esnasında yapılabilecek ve yapılmayacak aşılar nelerdir?
Gebelik sırasında bağışıklık sağlanmasının ayrı bir önemi vardır. Bu durumda karşımızda hastalıktan korumamız gereken anne adayı,bunun yanında hem hastalıktan hem de aşının olası risklerinden korumamız gereken bebek vardır. Gelişim halinde olan bebeğe,annenin aşılanmasının getireceği riskler teoriktir. İnaktif virüs aşıları,bakteri aşıları veya toksoidler ile aşılamanın fetusa ve anne adayına risk yaratmadığı bilinmektedir. Canlı aşıların ise teorik olarak fetusa zarar vereceğine inanılır. Gebelik sırasında anne adayının aşılama düşünülüyor ise,anne ve yeni doğana aşılamanın getireceği yararın,aşının teorik de olsa yaratacağı ters etkilerden fazla olması gerekir. Genel olarak,canlı virüs aşıları gebelikte yapılmaz. Çünkü teorik olarak aşıdaki canlı virüsün bebeğe geçeceğine inanılır. Eğer canlı virüs aşısı bilinmeden gebe kadına verildi veya kişi aşı olduysa,dört hafta içinde gebe kaldı ise oluşabilecek teorik risklerle ilgili gebeye bilgi vermek gerekir. Ancak bu durumun gebeliğin sonlandırılması için endikasyon teşkil etmediği de unutulmamalıdır.
Aşılama ile annenin ve dolayısıyla fetusun sağlığı korunurken geçen pasif antikorlar sayesinde yenidoğanın ilk altı ayında enfeksiyonlardan korunması sağlanır. Aşılama kararı alınırken fetusta doğabilecek potansiyel riskler ve faydalanım iyi tartılmalı ve değerlendirilmelidir.
Gebelikte aşılamanın amaçları: Gebelik esnasında doğumsal anomali (özürlülük),büyüme geriliği,ölü doğum ve nörolojik arazlara sebep olan enfeksiyonlardan korumak (varisella,rubella vb). Erken doğum riskini ve prematüriteyi azaltmak. Gebelik esnasında daha şiddetli seyreden hastalıklardan anneyi korumak (influenza,hepatit B vb). Yenidoğan bebeklerde enfeksiyonları azaltmak (GBS,streptecoccus pnomonia vb). Yenidoğanın ilk 6 ayında enfeksiyöz hastalık riskini ve dolayısıyla bebek hastalık ve ölüm riskini azaltmak. Bu sayede sağlık maliyetini azaltmaktır.
Gebelikte aşı ne zaman yapılmalı?
Olası bebekte özürlülük endişesini azaltmak ve ilk üç ayda zaten artmış olan düşük riski ile ilişkilendirilmemesi için aşılar
mümkünse 2. ve 3. ayda uygulanmalıdır.
Prof. Dr. İsmail Çepni