Biyopsi, laboratuvarda analiz edilmek üzere vücuttan hücre ya da doku örneklerinin alınmasıdır. Belirgin semptom ve belirtiler varsa veya doktor bir bölgede soruna rastlamışsa kanser veya diğer hastalıkların teşhis edilmesi için biyopsi olabilirsiniz. Röntgen gibi görüntüleme testleri, anormallik bölge ya da kütlelerini belirlemekte yardımcı olurken, tek başına kanserli hücreleri normal hücrelerden ayırt edemez. Çoğu kanser türü için, tanımlayıcı bir teşhiste bulunmanın tek yolu daha iyi incelenmesi açısından biyopsi yapılmasıdır.
Şimdi kanser teşhisinde kullanılan çeşitli biyopsi türlerine yakından göz atalım.
Kemik iliği biyopsisi
Kanda bir anormallik görülürse veya doktorunuz kanserin kemik iliğine sıçradığından şüphelenirse kemik iliği biyopsisi tavsiye edebilir. Kemik iliği, kan hücrelerinin üretildiği, geniş kemiklerin içinde bulunan süngerimsi materyaldir. Kemik iliğinin incelenmesi kan problemine neyin yol açtığını ortaya çıkarabilir.
Kemik iliği biyopsisi sırasında, doktor uzun bir iğne kullanarak kalça kemiğinin arkasından kemik iliği örneği alır. Bazı durumlarda vücuttaki diğer kemiklerden de örnek alınabilir. Kemik iliği biyopsisi, leukemia, lenfoma, multipl miyelom gibi kan kanserlerini de içine alarak kanserli veya kansersiz rahatsızlıklardan oluşan çeşitli kan problemlerini teşhis etmek için yapılır. Operasyon sırasındaki sıkıntıları minimuma indirmek için kemik iliği biyopsisi öncesinde lokal anestezi uygulanır.
Endoskopik biyopsi
Endoskopi sırasında doktor, vücudun iç yapısını görmek için ucunda ışık olan esnek, ince bir tüp kullanır. Analiz amacıyla dokudan küçük örnekler almak için özel aletler tüp yolundan geçirilir.
Ne tür endoskopinin uygulanacağı şüpheli bölgenin nerde olduğuna bağlıdır. Kullanılan tüpler ağız, rektum, idrar yolu veya vücutta küçük insizyonlar yoluyla takılabilir. Endoskopik biyopsi prosedür örnekleri dahilinde; sitoskopi ile mesanenin içinden, bronkoskopide akciğer içerisinden ve kolonoskopi ile de kolonun içinden doku alınır. Endoskopi türüne bağlı olarak operasyon öncesinde uyuşturucu ya da anestetik verilebilir.
İğne biyopsisi
Bu operasyon sırasında doktor şüpheli bölgeden hücre çıkarmak için özel bir iğne kullanır. İğne biyopsisi genellikle doktorun vücutta gözlemlediği şüpheli meme kitlesi ve büyümüş lenf nodları gibi tümörler üzerinde kullandığı bir yöntemdir. Röntgen gibi bir görüntüleme tekniğiyle birleştirildiğinde iğne biyopsisi, vücutta dıştan farkedilmeyen şüpheli bölgelerden hücre toplayabilir.
İğne biyopsisi dahilinde:
- ince iğne aspirasyonu. Bu işlem sırasında uzun ince bir iğne şüpheli bölgeye batırılır ve bir şırınga yardımıyla analiz amaçlı hücre ve sıvı alınır.
- temel iğne biyopsisi. Kesici uçlu daha büyük bir iğne ile şüpheli bölgeden doku kolonu kesip alınır.
- vakum destekli biyopsi. Bu prosedürde iğneyle sıvı ve hücre alınırken bir emme aleti alınan örneğin miktarını artırır. Bu yöntemle yeterli örnek miktarına ulaşana kadar tekrar tekrar iğne kullanımının önüne geçilir.
- görüntü rehberliğinde biyopsi. Bu yöntemde röntgen, bilgisayarlı tomografi (CT), manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya ultrason gibi prosedürlerle iğne biyopsisi birleştirilir. Görüntü rehberliği sayesinde doktor vücutta dışardan hissedilmeyen karaciğer, akciğer ya da prostat anormalliği gibi şüpheli bölgelere ulaşabilir. Gerçek zamanlı görüntülerle doktor iğnenin doğru noktaya ulaştığından emin olabilir.
Acıyı minimuma indirgemek için biyopsi yapılan bölgeyi uyuşturmak amaçlı lokal anestezi uygulanır.
Cilt biyopsisi
Cilt (kutanöz) biyopsisinde vücudun yüzey kısmındaki hücreler alınır. Genellikle melanom gibi cilt rahatsızlıklarını teşhis etmek için kullanılır. Hangi tür cilt biyopsisi yapılacağı şüphelenilen kanser çeşidi ve şüpheli hücrelerin derecesine bağlıdır. Cil biyopsisi prosedürleri:
- tıraş biyopsisi. Bu işlem için doktor, cildin yüzeyini temizlemek için tıraş makinesine benzer bir alet kullanır.
- punch biyopsi. Bu işlem için doktor, cildin daha derin katmanlarından küçük bir bölgeyi almak için yuvarlak bir alet kullanır.
- insizyonel biyopsi. Bu işlem için doktor, deriden küçük bir bölge almak için neşter kullanır. Biyopsi bölgesini kapatmak için dikişe gerek duyulması ne kadar derinin alındığına bağlıdır.
- eksizyonel biyopsi. Eksizyonel biyopsi sırasında doktor anormal derideki tüm bölgeyi ya da kitleyi alır. Biyopsi bölgesinin kapatılması için muhtemelen dikiş gerekir.
Ameliyat öncesinde biyopsi bölgesini uyuşturmak için lokal anestezi uygulanır.
Cerrahi biyopsi
Şüpheli hücrelere diğer biyopsi türleriyle ulaşılamamışsa veya sonuçları yetersizse doktorunuz cerrahi biyopsi önerebilir. Bu operasyon sırasında doktor şüpheli bölgeye ulaşabilmek için ciltte insizyon gerçekleştirir. Cerrahi biyopsi prosedür örnekleri, muhtemel meme kanseri için meme kitlesi ve lenfom teşhisi için lenf bezesi alımını içerir. Cerrahi biyopsi yöntemleri anormal hücre bölgelerinin bir kısmını çıkarmak için de kullanılabilir (insizyonel biyopsi) ya da tamamını almak için uygulanabilir (eksizyonel biyopsi). Biyopsi bölgesini uyuşturmak için lokal anestezi yapılabilir. Bazı cerrahi biyopsi yöntemleri hastanın operasyon sırasında bilincinin yerinde olmaması için genel anesteziyi kullanır. Ayrıca ameliyat sonrası hastanın durumunun gözlemlenebilmesi için bir süre hastanede kalması gerekebilir.
Biyopsi analiz ve sonuçları
Doktor doku örneğini aldıktan sonra analiz için laboratuvara gönderir. Örnek kimyasal yollarla incelenebilir ya da çok ince parçalara ayrılıp dondurulabilir. Parçalar kontrastın artırılması için boyanır, cam lamların üzerine yerleştirilir ve mikroskopta incelenir. Sonuçlar, doktorun hücrelerin kanserli olup olmadığını belirlemesinde yardımcı olur. Eğer hücreler kanserliyse biyopsi sonuçları sayesinde doktor, kanserin çıkış noktasını -türünü- tanımlamasını sağlayabilir.
Biyopsi aynı zamanda kanserin ne kadar agresif olduğunu -aşamasını- belirleyebilir. Aşama bazen 1 ile 4 arasında numaralandırılır ve kanserli hücrelerin mikroskop altındaki görüntüsüyle karar verilir. 1. aşama veya düşük derece kanser genellikle en az agresif olanıdır ve 4. aşama, yüksek derece kanser genellikle en çok agresif olanlardır. Bu bilgi sayesinde tedavi yöntemleri gözden geçirilebilir. Kanser hücreleri üzerine diğer özel testler de tedavi seçenekleri konusunda rehberlik edebilir.
Ameliyat esnası gibi bazı durumlarda bir patoloji uzmanı hücre örneklerini çok kısa sürede inceler ve sonuçlar dakikalar içerisinde cerrahınıza ulaşır. Fakat çoğu zaman biyopsi sonuçlarını almak 1-2 gün sürer. Bazı örneklerin incelenmesi için daha fazla zaman gerekebilmektedir. Doktorunuzla sonuçların ne kadar sürede hazır olacağını konuşun.
Sağlık Editörü
