Her ay yumurtalıklar küçük bir yumurtayı serbest bırakır. Yumurta olası döllenme için fallop tüplerine gider. Bu yumurta salınımı döngüsüne ovülasyon adı verilir.
Yumurtalık Kistlerine Ne Yol Açar?
Kistler yumurtalıklarda oluşabilen sıvıyla dolu keseciklerdir ve oldukça yaygındır. Özellikle doğumu izleyen yıllarda çok daha sık görülmektedir. Yumurtalık kistlerinin çeşitli türleri vardır ve en yaygın formu fonksiyonel kisttir. Bu kist türü ovülasyon sırasında oluşur. Oluşum, yumurta salınımı gerçekleşmediğinde ya da içinde yumurtanın oluştuğu kese –folikül– yumurta salındıktan sonra çözülmediğinde meydana gelir.
Diğer kist türleri arasında:
- Polikistik yumurtalıklar. Polikistik over sendromunda yumurtaların içinde normal olarak geliştiği foliküller açılmaz ve kist oluşur.
- Endometriyom. Bu rahatsızlığa sahip kadınlarda, rahim tabakası dokuları vücudun farklı bölgelerinde gelişir. Buna yumurtalıklar da dahildir. Çok ağrılı bir sorun haline gelebilir ve doğurganlığı etkileyebilir.
- Kistadenom. Bu kist türleri yumurtalıkların yüzeyindeki hücrelerin dışında oluşur ve genellikle sıvıyla doludur.
- Dermoid kist. Bu kist türü vücudun diğer bölgelerindekilere benzer dokular içerir. Buna cilt, saç ve dişler de dahildir.
Yumurtalık Tümörlerine Ne Yol Açar?
Tümörler, vücudun diğer bölgelerinde olduğu gibi yumurtalıklarda da oluşabilirler. Eğer tümör kanseröz değilse iyi huylu olarak nitelendirilirler. Fakat kanseröz ise kötü huylu olarak değerlendirilir. 3 çeşit yumurtalık tümörü bulunmaktadır:
- Epitel hücre tümörleri yumurtalıkların yüzeyindeki hücrelerden başlar. Bunlar yumurtalık tümörlerinin en yaygın türüdür.
- Üreme hücresi tümörleri, yumurtaları üreten hücrelerde başlar. İyi veya kötü huylu olabilirler. Çoğu iyi huyludur.
- Stromal tümörler dişi hormonların üretildiği hücrelerde başlar.
Doktorlar neyin yumurtalık kanserine yol açtığı konusunda emin değildir, fakat bazı risk faktörleri belirlenmiştir:
- Yaş (özellikle menopoz dönemindeki kadınlar)
- Sigara içme
- Obezite
- Çocuk sahibi olmama veya emzirmeme (fakat doğum kontrol hapı kullanmak riski azaltmaktadır)
- Fertilite ilaçları kullanma (Clomid gibi)
- Hormon replasman terapisi
- Aile veya kişisel geçmişte yumurtalık, göğüs veya kolorektal kanserin bulunması (BRCA genine sahip olmak riski artırabilir)
Yumurtalık Kist ve Tümörlerinin Belirtileri Nelerdir?
Çoğunlukla yumurtalık kistleri herhangi bir semptoma yol açmaz. Rutin bir pelvik muayene için doktorunuzu ziyaret edene kadar sizde bulunan bir semptomun farkına varmayabilirsiniz. Fakat, yumurtalık kistleri büküldüğünde, kanadığında veya yırtıldığında sorunlara yol açabilir. Aşağıdaki semptomlardan birine sahipseniz doktora görünmeniz gerekir. Çünkü aynı zamanda yumurtalık tümörlerinin belirtileri de olabilirler. Yumurtalık kanserleri genellikle teşhis edilmeden yayılır.
Yumurtalık kist ve tümörleri arasında:
- Karın bölgesinde ağrı veya şişlik
- İdrar yaparken zorlanma veya sık sık idrar yapma gereksinimi
- Bel bölgesinde ağrı
- Cinsel ilişki sırasında ağrı
- Ağrılı menstrüasyon ve anormal derecede kanama
- Kilo alma
- Mide bulantısı veya kusma
- İştah kaybı, kısa sürede tok hissetme
Doktorlar Yumurtalık Kist ve Tümörlerini Nasıl Teşhis Eder?
Obstetrisyen/jinekolog veya normal doktorunuz rutin pelvik muayenesini gerçekleştirirken bir kitle hissedebilir. Çoğu yumurtalık tümörleri iyi huyludur. Fakat küçük bir kısmı kanseröz olabilir. Bu nedenle herhangi bir kitleyi kontrol ettirmek önem taşır. Özellikle menopoza girmiş kadınlar muayene olmalıdır. Çünkü bu gruptaki kadınlarda yumurtalık kanseri riski daha yüksektir.
Yumurtalık kist veya tümörlerini araştıran testler arasında:
- Ultrason. Bu test türünde yumurtalıkların görüntüsünü oluşturmak için ses dalgaları kullanılır. Görüntü sayesinde doktor kist ya da tümörün büyüklük ve lokasyonunu belirleyebilir.
- Diğer görüntüleme testleri. Bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve pozitron emisyon tomografisi oldukça detaylı taramalar sağlar. Doktor bu sayede yumurtalık tümörlerini bulabilir ve ne kadar yayıldıklarını tespit edebilir.
- Hormon seviyeleri. Doktorunuz, bir kan testi yoluyla bazı hormon seviyelerini kontrol edebilir. Bu hormonlar arasında luteinize hormonu, folikül uyarıcı hormon, estradiyol ve testesteron bulunmaktadır.
- Laparoskopi. Yumurtalık kistlerinin tedavi edildiği cerrahi bir prosedürdür. İnce, ucunda ışık bulunan bir cihaz karın bölgesine sokulur. Bu ameliyat sırasında cerrah kist veya tümör bulabilir ve kanserli olup olmadığını görmek için dokudan bir parça alabilir (biyopsi).
- CA-125. Doktor kitlenin kanseröz olabileceğini düşünüyorsa CA-125 adı verilen bir proteini araştırmak için kan testi yapabilir. Yumurtalık kanseri bulunan kadınların bazılarında bu protein seviyesi yüksektir. Bu test, genellikle 35 yaşının üzerinde ve yumurtalık kanseri riski biraz daha yüksek olan kadınlarda uygulanır.
Teşhis yumurtalık kanserini gösteriyorsa doktor tanısal test sonuçları yoluyla kanserin yumurtalık dışına yayılıp yayılmadığını belirler. Eğer yayılmışsa, doktor yine test sonuçları yoluyla ne kadar yayılmış olduğunu belirler.Bu tanısal prosedüre ‘’evrelendirme’’ adı verilir. Bu sayede doktorunuz tedavinizi planlayabilir.
Yumurtalık Kist ve Tümörleri Nasıl Tedavi Edilir?
Çoğu yumurtalık kistleri kendiliğinden kaybolur. Rahatsız edici semptomlarınız yoksa ve özellikle menopoza girmemişseniz doktorunuz “aktif izlem” önerisinde bulunabilir. Bu durumda doktorunuz tedavi uygulamayacaktır, fakat kistte değişiklik olup olmadığını gözlemlemek için her 1-3 ayda bir kontrol eder. Doğum kontrol hapları yumurtalık kistlerinin ortaya çıkardığı ağrıyı azaltabilir. Bu haplar ovülasyonu engeller; bu nedenle yeni kistlerin oluşma ihtimali azalır. Kist yok olmaz veya ağrıya neden olursa ameliyat bir diğer seçenektir. Bu konuda 2 tür ameliyat bulunmaktadır:
- Laparoskopide çok küçük insizyonlar ve küçük, ucunda ışık bulunan teleskop benzeri aletler kullanılır. Kisti çıkarmak için bu alet karın bölgesine sokulur. Bu teknik daha küçük kistler üzerinde işe yarar.
- Laparotomi ameliyatı için karın bölgesinde daha büyük insizyonlar meydana getirilir. Doktorlar bu tekniği daha büyük kist ve tümörler için kullanır. Eğer kitle kanseröz ise cerrah tümörü mümkün olduğunda çıkarır. Bu işleme ‘’debulking’’ adı verilir. Kanserin ne kadar yayıldığına bağlı olarak cerrah yumurtalık, rahim, fallop tüpleri, omentum (bağırsakları çevreleyen yağ dokusu) ve lenf bezlerinin etrafını da alabilir.
Kanseröz yumurtalık tümörlerinin diğer tedavileri arasında:
- Kemoterapi: Kanser hücrelerini yok etmek için ilaç, damar veya ağız yoluyla ya da doğrudan karın bölgesine verilir. Kanseröz hücrelerin yanısıra normal hücreleri de öldürdüğü için kemoterapi ilaçları mide bulantısı, kusma, saç kaybı, böbrek hasarı ve yüksek enfeksiyon riski gibi yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler genellikle tedavi tamamlandıktan sonra kaybolur.
- Radyasyon: Yüksek enerjili X-ray ışınları ile kanser hücreleri öldürülür veya küçültülür. Radyasyon vücut dışından verilir veya vücut içinde tümöre yakın bir yere yerleştirilir. Bu tedavi türü de ciltte kızarıklıklar, mide bulantısı, ishal ve yorgunluk gibi yan etkilere sahiptir. Radyasyon genellikle yumurtalık kanserlerinde kullanılmaz.
Ameliyat, kemoterapi ve radyasyon tek tek veya hep birlikte uygulanabilir. Kanseröz yumurtalık tümörlerinin nüksetmesi muhtemeldir. Bu durum meydana gelirse, bazen kemoterapi veya radyasyonla birlikte olmak üzere daha fazla ameliyat olmanız gerekir.
Sağlık Editörü
