Bazı durumlarda akciğerler, donör kalbi ile birlikte nakledilmektedir.
Canlı donör akciğer nakli nadir bir durumdur. Bu prosedürde bir çocuğun hastalıklı akciğeri genellikle aileden olmak üzere sağlıklı bir yetişkinden alınan akciğer bölümü (lob) ile değiştirilir. Prosedür bir yetişkine uygulanıyorsa iki tane canlı donör gerekir.
Neden yapılır
Sağlıksız veya hasar görmüş akciğerler, hayatta kalmak için gerekli oksijeni karşılamakta zorlanabilir. Birçok hastalık veya sorunlar akciğerlere zarar verebilir ve etkili bir şekilde işlev göstermelerini engelleyebilir. Örneğin:
- Amfizem gibi kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
- Akciğer yaralanmaları (pulmoner fibrozis)
- Kistik fibrozis
- Gelişmiş fibrozis ile sarkoidoz
- Pulmoner hipertansiyon
Akciğer hasarı genellikle ilaç veya özel solunum cihazlarıyla tedavi edilebilir. Bu önlemler artık işe yaramıyorsa ve yetersiz akciğer fonksiyonu yaşamı tehdit eden bir hale gelmişse doktorunuz akciğer naklini önerebilir.
Riskler
Akciğer nakli komplikasyonları bazen ölümcül hale gelmektedir. En önemli iki risk; rejeksiyon ve enfeksiyondur.
Rejeksiyon riski
Bağışıklık sistemi vücudu yabancı maddelere karşı korur. Donör ve alıcı arasındaki en iyi eşleşmede dahi bağışıklık sistemi saldırarak yeni akciğerleri reddetmeye çalışacaktır. Nakil sonrası ilaç rejimanında organ rejeksiyonunu engellemek amacıyla bağışıklık sistemini bastıran ilaçlar yer alır. Bu anti rejeksiyon ilaçlarını büyük bir olasılıkla hayatınız boyunca kullanmanız gerekir.
Anti rejeksiyon ilaçlarının yan etkileri
Anti rejeksiyon ilaçları şu gibi farkedilir yan etkilere yol açabilir:
- Kilo alma
- Daha yuvarlak yüz
- Akne
- Yüzde kıllanma
- Mide problemleri
Bazı anti rejeksiyon ilaçları yeni sorunlara yol açabilir veya mevcut sorunları daha kötü hale getirebilir. Örneğin:
- Diyabet
- Böbrek hasarı
- Osteoporoz
- Kanser
Enfeksiyon riski
Anti rejeksiyon ilaçları bağışıklık sistemini bastırır ve özellikle akciğerlerde olmak üzere vücudu enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirir. Enfeksiyonları önlemek için:
- Ellerinizi sık sık yıkayın.
- Diş ve diş etine dikkat edin.
- Çizik ve yaralardan cildinizi koruyun.
- Kalabalıktan ve hasta insanlardan kaçının.
- Uygun immünizasyon alın.
Nasıl hazırlanılır
Akciğer nakline ihtiyaç duyan kişi sayısı bağışlanmış donör akciğer sayısının çok üzerindedir. Bir donör organı nakle hazır olduğunda Birleşik Organ Paylaşım Ağı (UNOS) tarafından yönetilen donör-alıcı eşleşme sistemi belirli kriterlere göre uygun bir alıcı bulur. Bu kriterler:
- Kan grubu
- Göğüs boşluğu ile karşılaştırıldığında organın boyutu
- Donör ve alıcı arasındaki coğrafi mesafe
- Alıcının akciğer hastalığı şiddeti
- Alıcının genel sağlığı
- Naklin başarılı olma olasılığı
Sağlık bilgileriniz her 6 ayda bir güncellenmelidir.
Bekleme süreci
Uygun bir donörün bulunması aylar ve hatta yıllar sürebilir. Fakat uygun bir fırsat ortaya çıktığında hızlı bir şekilde hazırlanabilmelisiniz. Herhangi bir anda nakil ekibinin size ulaşabilmesini sağlayın. Paketlenmiş hastane çantasını sürekli dolu bulundurun -ekstra 24 saat ilaç tedariği de bulundurmalısınız. Ayrıca nakil merkezine ulaşımı önceden planlayın. Sadece birkaç saat içinde hastanede bulunmanız istenebilir.
Hastanede
Hastaneye vardıktan sonra akciğerlerin durumu ve nakil için yeterince sağlıklı olduğunu değerlendirmek için bir dizi testler yapılır. Ameliyatın başarıya ulaşmayacağı belirlenirse nakil iptal edilir.
Karşılaşabileceğiniz durumlar
Akciğer nakli sırasında
Prosedür genel anestezi ile uygulanır. Bu sebeple ameliyat boyunca uyanık olmazsınız ve herhangi bir acı hissetmezsiniz. Doktorlar nefes almanıza yardımcı olması için ağzınızdan gırtlağa doğru bir boru uzatır. Ayrıca mide içeriklerini çekmesi için burundan karın bölgesine doğru bir başka boru uzatılır. Kateter sayesinde mesanenizin boş kalması sağlanır.
Cerrahınız hastalıklı akciğeri almak için göğüs bölgesinde bir insizyon meydana getirir. Daha sonra bu akciğere giden ana havayolu ve akciğer ile kalp arasındaki kan damarları donör akciğerine bağlanır. Bazı akciğer nakillerinde hasta, kanın operasyon sırasında dolaşımını sağlayan bir kalp-akciğer makinesine bağlanır.
Tek akciğer nakli 4-8 saat sürerken çift akciğer nakli genellikle 6-12 saat arasında değişmektedir.
Akciğer nakli sonrasında
Ameliyattan hemen sonra birkaç gün boyunca hastanenin yoğun bakım ünitesinde kalmanız gerekir. Mekanik bir vantilatör bu süreçte nefes alıp vermenizi sağlar ve göğüs bölgesindeki borular akciğer ve kalp civarında sızan sıvıları toplar. Bir damardaki boru sayesinde acıyı kontrol etmek ve yeni akciğer rejeksiyonunu önlemek için güçlü ilaçlar verilir. Durumunuz iyiye giderken mekanik vantilatöre artık ihtiyaç duymaz ve yoğun bakım ünitesinden alınırsınız. İyileşme genellikle 1-3 haftalık hastanede yatış sürecini içerir.
Hastaneden taburcu olduktan sonra nakil ekibinin yaklaşık 3 ay boyunca akciğerleri değerlendirerek sık sık komplikasyonları engelleme, tespit etme ve tedavi etmesi gerekir. Bu süreç boyunca nakil merkezine yakın bir yerde olmanız gerekir. Takip muayenesinde laboratuvar testleri, göğüs röntgenleri, elektrokardiyogram (EKG) testi ve bir uzmanla birlikte kontrol yapılması gerekebilir.
Sağlıklı bir yaşam sürmek yeni akciğeri devam ettirmenin en önemli yoludur. Sigara içmek yasaklanır ve alkol kullanımı sert bir şekilde kısıtlanır. Besin yönünden zengin bir diyete bağlı kalmak da sağlıklı olmanıza katkı sağlayabilir. Ezgersiz, akciğer nakli sonrası rehabilitasyonun en önemli parçalarından biridir. Sağlık ekibi size uygun bir egzersiz programı hazırlayacaktır.
Sonuçlar
Akciğer nakli önemli ölçüde yaşam kalitenizi artırabilir. Cerrahi komplikasyon, rejeksiyon ve enfeksiyon risklerini hat safhada olduğu ameliyat sonrası ilk yıl en kritik dönemdir. Bazı kişiler akciğer nakli sonrası 10 yıl veya daha uzun süre yaşamış olsa da nakil yapılan kişilerin sadece yaklaşık %50’si 5 yıl sonunda hayatta kalabilmektedir.
Sağlık Editörü
