HIDA taramasında, koldaki bir damardan radyoaktif kimyasal veya izleyici enjekte edilir.
İzleyici, karaciğer tarafından, safrayı kontrol ettiği gibi yönetilir. Safra, yenilen yiyeceklerdeki yağları parçalamaya yardımcı olan, karaciğer tarafından üretilip salgılanan bir sıvıdır. Safra kesesinde depolanır ve yemek yedikten sonra safra kesesi tarafından salınır.
Özel bir nükleer tıbbi tarama aleti (gama kamera), izleyicinin karaciğerden safra kesesine ve sonrasında ince bağırsağa gidiş sürecini takip eder.
HIDA ismi tarama için kullanılan ilk izleyicilerden biri olan hidroksiminodiasetik asitten gelir. Günümüzde daha etkili izleyiciler kullanılmaktadır.
Kolesintigrafi ve hepatobiliyer sintigrafi HIDA taraması için kullanılan diğer isimlerdir.
Neden yapılır
HIDA tarama testi çoğunlukla safra kesesini değerlendirmek için yapılır. Aynı zamanda karaciğerin safra salgılama fonksiyonunu kontrol etmek ve safranın karaciğerden ince bağırsağa akışını takip etmek için de uygulanır. HIDA taramasıyla sağlanan karaciğer fonksiyon görüntüleri, röntgen ve ultrasonla alınan vücut yapısı (anatomi) görüntülerini tamamlar.
HIDA taraması birtakım hastalık ve rahatsızlıkların teşhisinde rol oynayabilir. Örneğin:
- Safra kesesi inflamasyonu (kolesistit)
- Safra kanalı obstrüksiyonu
- Biliyer atrezi ve benzeri konjenital safra kanalı anormallikleri
- Safra akıntısı ve fistül gibi operasyon sonrası komplikasyonlar
- Karaciğer nakli değerlendirmesi
Doktorunuz HIDA taramasını, safranın karaciğerden hangi hızda salındığını hesaplamak için yaptığı bir dizi testlerin parçası olarak kullanabilir (safra kesesi ejeksiyon fraksiyonu).
Riskler
HIDA taraması birkaç risk barındırmaktadır. Bu riskler:
- Tarama için kullanılan, radyoaktif izleyicilere karşı alerjik reaksiyon
- Enjeksiyon bölgesinde morarma
- kaşıntı
Emziriyorsanız veya hamile olma ihtimaliniz varsa doktorunuza bildirin. HIDA taraması gibi nükleer tıp testleri çoğunlukla, fetüse zarar verme potansiyeli olduğu için hamile kadınlarda uygulanmaz.
Radyasyon riski
HIDA taraması sırasında kola enjekte edilen radyoaktif izleyici miktarı çok azdır. Bu izleyici birkaç saat boyunca radyasyon yayar ve daha sonra gayrifaal hale gelir. Test sırasında karaciğer, safra kesesi ve kanalının görüntülerini alan gama kamerası radyasyon yaymamaktadır. Maruz kalacağınız radyasyon miktarı hakkında endişeleriniz varsa doktorunuzla konuşun.
Nasıl hazırlanılır
HIDA testine hazırlık için doktorunuz yapmanızı isteyebileceği şeyler:
- Birkaç saat perhiz yapmak. Muhtemel olarak minimum perhiz süresi 4 saattir. Berrak sıvıları içmenize izin verilebilir.
- Bazı ilaçları ertelemek. Belirli ilaçlar HIDA taramasını etkileyebilir. Bu sebeple doktor hastadan ilaçları tarama günü almamasını isteyebilir. Kullandığınız herhangi bir ilaç varsa doktorunuza bildirin.
- Taramayı pekiştiren ilaçları kullanmak. Bazı ilaçlar nükleer radyolojistin HIDA tarama sonuçlarını yorumlamasını kolaylaştırabilmektedir. Bu ilaçlara ihtiyaç duyup duymadığınız tarama testine başvurma sebebinize bağlıdır. Bazı durumlarda radyoaktif izleyiciye ek olarak birtakım ilaçlar infüzyon ya da enjeksiyon yoluyla verilir. İlaçlar HIDA taramasının hemen öncesinde veya test sırasında enjekte edilebilir. Nadir olarak, taramadan birkaç gün önce hastanın bir ilaç almaya başlaması istenebilir.
Karşılaşabileceğiniz durumlar
HIDA taraması sırasında
Test başlamadan önce üzerinizi değiştirip hastane önlüğü giymeniz istenir. Sağlık görevlileri, genellikle sır üstü olmak üzere hastayı masaya yatırır. Daha sonra koldaki bir damara radyoaktif izleyici enjekte edilir.
İzleyici kan akışı yoluyla karaciğere ulaşır. Burada safra üreten hücreler tarafından tutulur ve safra ile birlikte karaciğerden safra kesesine ve sonrasında safra kanalını da geçerek ince bağırsağa ulaşır.
Radyoaktif izleyici damara enjekte edilirken bir nebze baskı hissedebilirsiniz.
Masanın üzerinde uzanırken özel bir gama kamera karın bölgesine konuşlandırılır ve izleyici hareket ederken fotoğraflarını çeker. Çekim aşaması sürekli olarak yaklaşık 1 saat sürmektedir.
HIDA taraması esnasında hastanın hareketsiz durması gerekir. Bu, rahatsız bir durum yaratabilir fakat derin nefesler alarak ve farklı şeyler hakkında düşünerek rahatsızlığınızı azaltabilirsiniz. Kendinizi rahatsız hissediyorsanız sağlık görevlilerine bildirin.
Radyolojist radyoaktif izleyicinin vücut boyunca ilerleyişini bir bilgisayardan izler. İzleyici, safra kesesinde görüldüğünde ve küçük bağırsağa girdiğinde HIDA taraması durdurulabilir. Bu genellikle 1 saat sürmektedir. Orjinal görüntüler tatmin edici değilse, safra kesesini görüntülemek için morfin verilmişse veya safra kesesinin büzülmesini kontrol etmek için CCK ilacı verilmişse ekstra tarama uygulanır.
HIDA taraması sonrasında
Çoğunlukla hastalar HIDA taramasından sonra günlük hayatına dönebilmektedir. Muhtemel olarak radyoaktif izleyicinin bir miktarı taramadan sonra da vücutta kalır. Sonraki birkaç gün içerisinde madde, doğal ayrışma veya idrar yoluyla vücuttan atılır.
Sonuçlar
Çoğu zaman, HIDA tarama görüntülerini yorumlayan doktor (nükleer radyolojist) sonuçları doktorunuza gönderir ve doktorunuz da sizinle paylaşır.
Bilgisayar ekranında, HIDA tarama imajlarındaki radyoizleyici daha açık renkli bir arka planda koyu bölgeler olarak görülür. Bir bölge ne kadar koyu renkli ise, radyoaktif izleyici miktarı da o derece fazladır. Bu koyu bölgenin HIDA tarama görüntü dizilerinde ortaya çıkması, izleyicinin serbest bir şekilde karaciğer, safra kesesi ve kanalları sonrasında ince bağırsağa ulaştığını gösterir. Radyoaktif izleyici bazı tarama imajlarında görülmüyorsa blokaj veya diğer sorunlara işaret edebilir.
HIDA taramaları genellikle tek başına bir problemi teşhis edemez. Doktor, belirti ve semptomlar ile diğer test ve tarama sonuçlarını göz önünde bulundurarak bir teşhiste bulunur.
HIDA tarama sonuçlarının içerisinde:
- Normal. Normal tarama sonucu izleyicinin safra ile birlikte karaciğer, safra kesesi ve ince bağırsağa sorunsuz bir şekilde ulaştığını gösterir. Hiç bir problemin bulunmadığı anlamına gelir.
- Radyoaktif izleyicinin yavaş hareket etmesi. Eğer izleyici safra kanalları boyunca çok yavaş ilerliyorsa, bu durum bir blokaj, obstrüksiyon veya karaciğer fonksiyonunda bir sorun olduğunu gösterir.
- Safra kesesinde hiç izleyici görülmemesi. Bu durum meydana gelirse akut inflamasyonu (akut kolesistit) olduğunu gösterebilir.
- Anormal derecede düşük safra kesesi ejeksiyon fraksiyonu. CCK ilacı verildikten sonra safra kesesinden ayrılan radyoaktif izleyici miktarı düşükse kronik inflamasyona (kronik kolesistit) işaret edebilir.
- Diğer bölgelerde görülen radyoaktif izleyici. Biliyer sistem dışında izleyiciye rastlanırsa akıntı olduğunu gösterebilir.
Doktorunuz tarama sonuçları hakkında sizinle görüşecektir.
Sağlık Editörü
