Garanti edilmemekle birlikte, nakil bazı el fonksiyonları ve hissiyatın geri kazanılmasını sağlayabilir. El nakli yaşam kalitesini artırırken, tedaviye ömür boyu bağlılık gerektirir. Donör ellerinin durumunu kontrol altında tutmak için birtakım özel ilaçlar (bağışıklık sistemini koruyucu ilaçlar), rutin fizik tedavileri ve doktor muayenesi gerekir.
Neden yapılır
El nakli, yeni donör elleriyle yaşam kalitesini yükseltmek ve fonksiyon ve hissiyat kazandırmak için belirli durumlarda yapılır.
El nakli için bir donör eliyle eşleştirme yapılırken, cerrahın göz önünde bulundurduğ kriterler:
- kan grubu
- doku cinsi
- cilt rengi
- donör ve alıcının kıyaslanabilir yaşları
- donör ve alıcı arasında cinsiyet uyumu
- el büyüklüğü
- kas kütlesi
Riskler
Cerrahi riskler
El nakli ciddi bir ameliyattır ve nakil ameliyatlarında görülen enfeksiyon kanama ve kan pıhtılaşması (tromboz) risklerini taşır.Bir pıhtı ele giden kan akışını azaltır ve bu durum acil cerrahi müdahale gerektiren bir komplikasyondur.
Reddetme riskleri
Bağışıklık sistemi donörden gelen eli yabancı olarak algılarsa eli reddedebilir.
Bakteri ve virüslerde olduğu gibi bağışıklık sisteminiz donör elini yok etmeye çalışacaktır.
Reddetme iki şekilde olabilir :
Akut rejeksiyonu
Akut rejeksiyonu bağışıklık sistemi donör elini çok kısa sürede yok etmeye çalıştığında oluşur.Aynı zamanda, bağışıklık sistemi donör eline saldırmak için özel proteinler (antikor) gönderdiğinde gerçekleşir.
Akut rejeksiyonunuz varsa elinizde yada kolunuzda kaşıntı şişme ya da cilt renginde değişim gözlemleyebilirsiniz.Ağrı görülebilir ya da görülmeyebilir.
Akut rejeksiyonu ilaçlarla kontrol edilebilir fakat nadir olarak görülse de donör eli ya da elleri çıkarılmak zorunda kalınabilir.Daha önce
akut rejeksiyonu geçirmiş olmak sizi başka bir el nakli olmaktan men etmez fakat donör bulmanız çok daha zorlaşabilir.
Kronik rejeksiyon
Kronik rejeksiyon uzun bir zamanda gerçekleşir.Elimiz ağrılı olabilir ve fonksiyonunu kaybedebilir.Elinizdeki kılların kaybolduğunu ya da tırnaklarınızda değişim gözlemleyebilirsiniz.
Nakli gerçekleştiren sağlık görevlilerine eldeki görünüm veya hissiyat değişikliklerini bildirmeniz gerekir. Rejeksiyonun erken belirtileri için hastaya talimatlar verilir.Nakil ekibi vücunuzun donör elini reddettiğinden şüpheleniyorsa, daha fazla anti rejeksiyon ilacı almanız gerekebilir.Bu durumda nakil ekibi donör eli için doku biyopsisi yapılmasını isteyebilir.
İmmünosüpresan riskleri
İmmünosüpresanlar donör eli veya ellerinin vücuttan reddedilmesini engellemek için alınan ilaçlardır.Bu ilaçlar donör eline sahip olduğunuz sürece hayatınız boyunca almanız gereken güçlü etkiye sahip ilaçlardır.
Bu ilaçların en büyük yan etkileri:
- Sitomegalavirüs (CMV) de dahil olmak üzere, yüksek derecede enfeksiyon riski
- Yüksek kanser riski,
- Böbrek hasarı,
- Yüksek diabet riski,
- Osteoporoz,
- Yüksek kolesterol riski,
Bu ilaçların düşük derecedeki yan etkileri;
- Akne
- Kilo alma
- Uykusuzluk
- Saç kaybı
- Morarma
- İshal
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı
Nasıl hazırlanılır
El nakli olup olmayacağına karar verme
El naklini kabul etmeden önce, nakil işleminin riskleri dikkate alınmalıdır ve hayatınız boyunca yoğun takip bakımına bağlı kalıp kalamıyacağınız göz önünde bulundurulmalıdır.Aynı zamanda bir el naklinden beklentilerinizi göz önünde bulundurmalısınız.Nakil sonrası bakımlar şunları içerir :
- Nakil doktoru ya da cerrahıyla düzenli randevular
- Düzenli fiziksel terapi
- Günlük immünosüpresan ilaçlarını kullanmak ve donör elinesahip oluncaya kadar ilaçların yan etkilerini idare etmek
- Rutin sağlık kontrolleri için doktorunuzla birlikte takip muayenesi
- Nakil ekibi tarafından değerlendirileceksiniz.Kolunun orta üst kısmı ya da daha aşağısı kesilmiş kişiler nakil için uygun aday olabilir.
El nakli için adayların taşıması gerekenler;
- Röntgen filmleri, kan testleri ve diğer fiziksel sağlık ölçümlerini içeren kapsamlı bir fiziksel muayeneden geçmek
- Başa çıkma becerisi, aile ve sosyal destek ve nakil sonrası bakım yeteneğini ölçen zihinsel ve duygusal sağlık değerlendirmesinden geçmek
- Periferik nöropati gibi kronik sinir hastalığı geçmişi yoksa
- Diyabet,böbrek hastalığı, kalp rahatsızlığı yada tedavi edilemeyen kanser gibi medikal problemi yoksa
- Yakın zamnada ciddi enfeksiyon geçirmemişse
- Sigara içmiyor olmak
- Aşırı alkol almamak yada yasa dışı uyuşturucu kullanmamak
- Nakil ekibinin bir üyesiyle nakil sonrası bakım masraflarının finansal değerlendirmesini yapmak
El nakli için hazırlanmak
El nakli için kabul edildiğinizde, donör eli veya elleri için bekleme listesine alınırsınız. Genellikle sizin ihtyaçlarınıza uyan bir donör eli veya elleriyle ne zaman eşleşeceği bilinemediği için bekleme zamanı önceden tahmin edilemez.
Bu süre zarfında,nakil için olabildiğin kadar hazır olmalısın.Hazırlıklar şunları içerir;
- Nakil klinik ziyaretleri : Nakile hazır olma değerlendirmeniz ve kan testleri için nakil ekibinizle birlikte periyodik randevulara ihtiyaç duyacaksınız.
- Tavsiye edilirse güçlendirici egzersizler : Nakil öncesinde bir fiziksel terapist kollarınızın güçlenmesi ve esnek olması için sizinle birlikte çalışabilir.
- Kalacak yer ve ulaşımı ayarlama : Nakil ekibi naklin yapıldığı hastaneye 10 saatlik seyahat uzaklığında bir yerde kalmanızı isteyecektir. Nakil sonrasında aylarca nakil ekibine yakın bir lokasyonda kalmanız gerekebilir. Gerekli görülürse nakil ekibi uzun vadeli tavsiyelerde bulunabilir.
- Nakil ekibinizle iletişim kurun: Medikal bakımınızda ilaçların değişmesi, kan nakli yapılması veya kronik bir rahatsızlık teşhisi konulması gibi durumlarda derhal nakil ekibinizle görüşün. Ayrıca adres, telefon numarası, aile iletişim bilgilerinde yapılan değişiklikleri bildirdiğinizden emin olun.
Karşılaşabileceğiniz durumlar
Prosedür sırasında
El nakli 18-24 saat sürebilecek komplike bir ameliyattır. Bir cerrah ekibi ameliyatı gerçekleştirir ve periyodik aralıklarla ailenizi ameliyatın gidişatı hakkında bilgilendirir.
Donor eli nakle hazır hale geldiğinde cerrahlar ilk önce küçük metal tabakalarla alıcı ve donorün el kemiklerini birbirine tutturur. Daha sonra özel dikişler vasıtasıyla kan damarları, sinirler ve tendonları bağlarlar. Bu dikişlerin yerleştirilmesi için özel ameliyat mikroskopları kullanılır. Donör ve alıcı elinin tüm kısımları birleştirildikten sonra deri kapatılır.
Prosedür sonrasında
Ameliyat sonrasında yoğun bakım ünitesine yerleştirilirsiniz. Sağlık ekibi donör el veya ellerinin işlevini kontrol eder ve parmaklarınızı oynatmanızı ister. Donöe elindeki kan dolaşımını hızlandırmak için odanın sıcaklığının artırılması mümkündür. Yoğun bakım ünitesinden ayrılabilecek kadar stabil hale geldiğinizde farklı bir hastane odasına alınırsınız. Ameliyat sonrasında hastane odasında 7-10 gün kalmanız olasılıklar dahilindedir.
Sağlık görevlileri ameliyattan sonra ağrının kontrol altına alınmasında yardımcı olur. Bu işlemin gerçekleştirilmesi iyileşme sürecini hızlandıracağı için sağlık görevlilerine ağrınızın şiddetini bildirin.
Hastanede kaldığınız süreçte özel bir el terapisti sizinle fizik tedavi üzerine çalışacaktır. Elin işlevini iyileştirmek için size bazı egzersizler öğretir. Egzersiz seansları arasında sabit kalması için elinize bir atel takmanız gerekir. Ayrıca kendi kendinize yapabileceğiniz egzersizler de öğretilir.
Ameliyat sonrasında bazı duygusal endişelere kapılmak normaldir. Uyumakta veya yeni elinize alışmakta zorluk çekebilirsiniz. Endişeleriniz varsa nakil ekibi görevlileriyle görüşün.
İmmünosüpresanlar
İmmünosüpresan ilaçları bağışıklık sisteminin donör eline saldırmasına yardımcı olur. Prosedür sonrasında immünosüpresan ilaçları kullanmaya başlayacaksınız ve bu durum hayatınızın sonuna kadar devam edecektir. Rejeksiyon riskini ve immünosüpresan yan etkilerini azaltmak için:
- İmmünosüpresan ilaçlarını her gün aynı saatte alın (yemekle birlikte veya haricinde)
- Doktorunuz aksini söylemedikçe asla ilaçları kullanmayı bırakmayın.
- İlaçlar bazı yan etkilere yol açabilir. Bu etkileri minimuma indirgemek için nakil ekibinizle birlikte hareket edin.
- İmmünosüpresanların etkililiğini kontrol etmek için düzenli kan testlerine girin.
İmmünosüpresanlar rejeksiyon riskini azaltmasına rağmen aynı zamanda vücudun enfeksiyonlarla savaşma yetisini azaltabilir. Yüksek ateş, kurdeşen veya şişkinlik gibi enfeksiyon belirtileri farkederseniz nakil ekibi veya doktorunuza başvurun.
Sonuçlar
El nakli nispeten yeni bir uygulama olduğu için muhtemel sonuçları tahmin etmek zordur. Nakil sonrası bakım talimatlarını dikkatli şekilde uygulamak, el fonksiyonunu mümkün olduğunca geri kazanma ihtimalini artırır.
El işlevinin ne derece kazanılacağı hakkında herhangi bir garanti olmamasına rağmen el nakli alıcılarının çoğu:
- Kapak, ceviz gibi küçük objeleri alabilir.
- Tek eliyle süt dolu sürahi gibi daha ağır objeleri kaldırabilir.
- ingiliz anahtarı diğer aletleri kullanabilir.
- Uzatılmış avuç içine değişiklik yapabilir.
- Çatal ve bıçak kullanabilir.
- Ayakkabıyı bağlayabilir.
- Topu yakalayabilir.
Sağlık Editörü
