Gırtlak (Larenks) kanseri nedir?
Larenks (gırtlak),boğazın hemen altında ve farenksin (yutak) önünde bulunan ve ses tellerinin bulunduğu bir organ. Görevi,gıda alımı sırasında besinlerin nefes borusuna kaçmasını engellemek. Larenks,içinden geçen havanın etkisiyle titreşen ve ses çıkartılmasını sağlayan ses tellerini içerdiğinden larenkste oluşan ses;farenks,ağız boşluğu ve burunda yankılanıyor. Damak,dil ve dudakların hareketiyle de ses şekilleniyor ve konuşma halini alıyor. Gırtlak kanseri,gırtlak bölgesinde bazı hücrelerin kontrolsüzce çoğalarak tümör halini alması sonucu ortaya çıkıyor.
Belirtileri neler?
Genellikle ilk belirtileri;tümör ses telleri üzerine yerleşmiş veya bu bölgeye ilerlemişse ses kısıklığı ve ses kalitesinde değişiklikler olarak görülüyor. Bu nedenle uzun süren özellikle iki haftayı geçen ses kısıklıklarında mutlaka bir Kulak-Burun-Boğaz hastalıkları uzmanına başvurulması gerekiyor. Gırtlak kanserinin diğer belirtileri arasında;boğazda takılma hissi,boğazda ve kulaklara yansıyan ağrı sayılabilir. İlerlemiş olgularda ise;nefes darlığı,yutma güçlüğü,yutma sırasında ağrı,kanlı balgam gibi belirtiler hastaların şikayetleri arasına katılıyor. Kanser boyundaki lenf bezlerine yayılmışsa,boynun yan tarafında giderek büyüyen şişlikler ortaya çıkıyor.
Tanı yöntemleri neler?
Belirtilerden bir ya da birkaçı varsa zaman kaybetmeden bir Kulak-Burun-Boğaz uzmanına başvurulması şart. Gırtlak kanserinden kuşku duyulduğu zaman,hasta rijid veya fleksibl larengoskop ile muayene ediliyor. Eğer normal dışı bir oluşum saptanırsa lokal yada genel anestezi altında tümör kuşkusu olan bölgelerden biyopsi alınarak kesin tanı konuluyor. Tanı aşamasında;boyun ultrasonu,bilgisayarlı tomografi (BT),manyetik rezonans görüntüleme (MRG),pozitron emisyon tomografisi (PET) gibi görüntüleme yöntemlerinden faydalanılarak hastalığın yaygınlığı konusunda bilgi sahibi olmak gerekiyor.
Gırtlak kanseri tedavi şeklinin seçimi; tümörün gırtlağın neresinde ve ne boyutta olduğuna,evresine,boyun ve uzak yayılım (metastaz) varlığına,kişinin yaşına ve genel sağlık durumuna göre yapılıyor. Temel olarak 4 tür tedavi yöntemi uygulanıyor.
Cerrahi tedavi:Gırtlak kanserinin tedavisinde en sık kullanılan ve birçok gırtlak kanserinde en etkili tedavi yöntemi. Hastalığın erken döneminde başvuran hastaların kanserli doku ile beraber gırtlağının bir bölümü,geç dönemde başvuranların ise gırtlağının tamamı alınıyor. Bu ameliyatların bir kısmında boynun ön tarafında nefes borusuna trakeotomi denilen bir delik açılıyor ve hastanın buradan nefes alması sağlanıyor. Gırtlağın sadece bir bölümü alınan hastaların ameliyat sonrası dönemde güvenle nefes alması için açılan bu delik,birkaç gün içinde kapatılıyor. Total larenjektomide gırtlağın tamamı alındığı için bu delik,kalıcı. Eğer kanser hücreleri boyundaki lenf bezlerine yayılmışsa veya yayılma olasılığı yüksek görülüyorsa,ameliyat sırasında boyundaki lenf bezlerinin de temizlenmesi (boyun disseksiyonu) gerekebiliyor.
Gırtlağın bir kısmının çıkarıldığı hastalardaki ses kalitesi oldukça yüksek. Gırtlağın tamamının çıkarıldığı ameliyatlardan sonra ortaya çıkan konuşma sorunu,ses protezi takılarak ve ses eğitimi ile hafifletilebiliyor.
Lazer Cerrahisi: Oldukça erken saptanan,özellikle ses tellerinde yerleşimli gırtlak kanserlerinde bazen cerrahi tedavinin;boyuna hiç kesi yapılmadan,delik açılmadan sadece ağız içinden de uygulanması mümkün.
Bu hastalarda lazerden de yararlanılıyor.
Radyasyon tedavisi (Radyoterapi): Yüksek enerjili ışınlar kullanılarak kanser hücreleri öldürülüyor ve tümörler küçültülüyor. Radyasyon ışınları,larenks kanserlerinde genellikle boyuna dışardan bir cihazla veriliyor. Uygulama,her gün belli dozda radyasyon verilmesi şeklinde gerçekleştiriliyor. Tedavinin süresi genellikle 6 hafta. Radyasyonun kanser hücreleri üzerindeki etkisini artırmak için radyoterapi sırasında bazı ilaçların da verilmesine ihtiyaç duyulabiliyor. Radyoterapi özellikle erken evre larenks (gırtlak) kanserlerinde en az cerrahi kadar başarı şansına sahip bir tedavi seçeneği. İleri evre bazı kanserlerde ise cerrahi sonrası tamamlayıcı tedavi olarak da radyoterapi kullanılabiliyor.
Kemoterapi:Kanser hücrelerinin öldürülmesi için ilaçlar da kullanılıyor. Kemoterapide kullanılan ilaçların bazıları ağızdan alınan haplar şeklindedir;ancak çoğu hastanede uygulanması gereken ve enjeksiyon şeklinde verilen ilaçlardır. Çoğunlukla ileri evre kanserlerde cerrahi öncesi ya da ameliyat sonrası kanserleri tekrarlayan hastalarda kullanılıyor.
Cerrahinin uygulanmadığı bazı durumlarda ise radyoterapi ve kemoterapi birlikte kullanılarak organ koruma protokolü şeklinde bir tedavi modeli olarak öneriliyor.
Risk faktörleri neler?
•Toplumda her 100 bin kişiden birinde gelişen larenks (gırtlak) kanseri çoğunlukla sigara içen erkeklerde görülüyor. Gırtlak kanseri olan hastaların yüzde 95’i sigara içen kişiler. Bu kişilerde gırtlak kanseri gelişme riski içmeyenlere göre 5-35 kat daha yüksek.
•Diğer bir risk faktörü ise aşırı alkol tüketimi. Özellikle sigara ile birlikte alkol alımının kanser gelişiminde rolü çok daha fazla. Kötü beslenme de bu tür kanserlerin oluşumunda rol alıyor. Petrol ürünleri,boya sanayi,ağaç işleri gibi bazı iş kollarında çalışan kişilerde gırtlak kanseri oranlarının daha yüksek olduğu biliniyor.
•Gırtlak kanseri oluşumunda reflünün de rolü olabileceği öne sürülüyor.
Sağlık Editörü