Osteoporoz,hastaların yaşı ve cinsiyeti göz önüne alındığında normal kemik kitlesi değerlerinde azalma ve en ufak bir hareketle etkilenmiş kemiklerin kırılması gibi klinik bulgular gösterir. Menopoz sonrası dönemde yumurtalık fonksiyonlarındaki duraklamadan ve östrejen seviyelerindeki düşüşten kaynaklanan hızlı bir kayıp yaşla birlikte kat kat artar. Menopoz öncesi kemik kaybı 10 yılda %3-5 iken menopozdan sonra yılda ortalama kayıp %1-3 arasındadır. Osteoporozun oluşumuna neden olan risk faktörleri etnik köken,alkol ve sigara kullanımı,uzun soluklu steroid kullanımı ve en önemli etkilerden biri sağlıklı ve düzenli beslenememe. Yeterli ve dengeli beslenme tüm yaşam süresince kemiklerin gelişmesi ve korunmasında esastır. Osteoporoz beslenmesinde önemli olan faktörler kalsiyum,fazla protein alımı,vitamin D,fosfor,bakır,magnezyum,çinko,tuz kullanımı,posa ve kafeindir. Bu gibi beslenme faktörlerinin dışında kişinin hareketli olup olmaması,şişman ya da zayıf olması da önemlidir.
Her Yaşta Kalsiyum İhtiyacı Farklıdır
Vücudun %2 sini kalsiyum oluşturur ve bu kalsiyumun %99 u kemikler ve dişlerin yapısında bulunur. Her yaş döneminde kalsiyum gereksinimi farklılık gösterir. Besinlerle birlikte alınması önemlidir çünkü besinlerle alınan kalsiyumun %50 si emilir ve kullanılır. En önemli kalsiyum kaynakları süt ve ürünleri yeşil yapraklı sebzeler,soya fasulyesi,baklagiller,fındık,pekmez,deniz ürünleridir.
Yaş aralığı 25-30 olan kadınların kalsiyum gereksinimi günlük 1000 mg iken menopoz dönemine girdikten sonra kalsiyum gereksimini 1200 -1500 mg’a çıkmaktadır. Bu 1200-1500 mg aralığında gereksinimi karşılayabilmek için yüksek kalsiyum kaynaklarını beslenmemizde sürekli olarak tüketmeliyiz. Örneğin;1 su bardağı süt 291 mg,1 su bardağı ayran 280 mg,1su bardağı yoğurt 350 mg,1 kibrit kutusu beyaz peynir 200 mg,100 gr badem 254 mg,100 gr fındık 230 mg,100 gr pekmez 400 mg,100 gr muz 100 mg kalsiyum içermektedir. Bunlar kalsiyum oranları günlük yaşamımızda düzenli tüketebileceğimiz yüksek olan yiyeceklerdir. Bunların dışında kalsiyum oranları yüksek yiyecekleri sayarsak tereyağı,incir,kivi,ıspanak,lahana,tarhana,somon balığıdır.
Güneşin Mucizesi D Vitamini
Kemiklerin gelişimi ve kaybını önleyen kalsiyumun emilimini olumlu yönde etkileyen faktörlerden biri D vitaminidir. Özellikle D vitamini gıdalarla aldığımız kalsiyumun bağırsaklardan emilimini hızlandırır. Vücuda D vitamininden zengin gıdalarla alınmasının dışında özellikle güneşin ışınları ile derimizde de sentezlenir. Bebeklikten ergenliğe,ergenlikten ileri yaşlara kadar olan dönemde her fırsatta güzel havaları güneşli günleri iyi değerlendirmek ve dışarı çıkarak D vitamininden yararlanmak gerekir. Kış ayları D vitamininden faydalanabilmek açısından daha verimsiz bir mevsimdir o nedenle bu mevsimde D vitamininden zengin olan yiyecekleri ihtiyaca göre daha ağırlık vermekte fayda var. D vitamininden zengin gıdalar süt ve ürünleri,balık,tereyağı,yumurta,karaciğer gibi yiyeceklerdir.
Kemiklerin gelişimi ve ileri yaşlarda kaybı en azamiye indirebilmek için yeterli kalsiyum ve D vitamini alımının dışında uygun fosfor alımı da önemlidir. Gereğinden fazla alınan fosfor vücuttan kalsiyum atımını hızlandırır. Özellikle et ve balık gibi gıdalarda yoğun bulunan fosforu gereğinden fazla tüketmemek önemlidir.
Aşırı alkol tüketimi kemik oluşumunu sağlayan hücrelerin kaybıda sebep olurken,aşırı alkol alımı da vücutta D vitamini dönüşümünü olumsuz etkileyerek osteoporozu olumsuz yönde etkiler.
Hayatın her döneminde beslenme çok önemlidir. O nedenle osteporoz tablosunda da yeterli ve dengeli beslenme ve hafif egzersiz ile desteklenmiş bir yaşam biçimi önemlidir.
Dyt. Evrim Demirel
