Astım kişiden kişiye sıklığı ve şiddeti değişebilen,nefes darlığı ve solunum atakları ile seyreden kronik bir hastalık olarak tanımlanıyor.
Nefes darlığı olarak bilinen ve hava yollarının periyodik daralması sonucu soluk almanın güçleştiği astım,özelikle son günlerde en sık rastlanan hastalıklar arasında yer alıyor. Ülkemizde yaklaşık her 100 erişkinden 5-7’sinde,her 100 çocuktan 13-15’inde görülüyor. Görülme sıklığı yaşam ve çevre koşullarının değişmesine bağlı olarak giderek artıyor. Her yaştan bireyi etkileyebilen,doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen astım,kontrol altına alınamadığında ise günlük aktiviteleri ciddi olarak kısıtlayabiliyor.
Kronik solunum yolu hastalığı olan astımın nefes darlığı,öksürük gibi belirtilerin yanında göğüste tıkanıklık,göğüste ıslık sesi,hırıltılı solunum ve astım atakları meydana getirdiği gözleniyor.
Astım Nedir?
Astım bronş dediğimiz akciğer içi hava yollarının müzmin,mikrobik olmayan iltihabi bir hastalığıdır. Bu iltihap alerjiye veya sık geçirilen enfeksiyonlara bağlı gelişebilir. Astımda,havayolları iltihaplı,şiş ve kızarıktır. Havayolları iltihaba bağlı olarak daralmıştır. Bu nedenle havayollarında aşırı duyarlık vardır.
Havayollarında aşırı duyarlılık nedir?
Hava yollarında aşırı duyarlılık normal bir insanın hava yollarının karşılaştığı zaman herhangi bir kasılmaya yol açmayan sigara dumanı,parfüm,yemek ve bazı diğer kokulara karşı aşırı bir tepki vererek bronşların daralması halidir. Bu temas sonucu hastalarda öksürük krizi ve nefes darlığı ortaya çıkabilir.
Astımın belirtileri nelerdir?
Nefes darlığı,3 haftadan uzun süren öksürük,göğüste ıslık sesi,göğüste tıkanıklık hissidir.
Nefes darlığı ataklar halinde gelmekte olup özellikle geceleri uykudan hastayı kaldırması tipiktir. Ataklar arasında hastanın genelde nefes darlığı yakınması yoktur. Hastaların bir kısmında nefes darlığı sürekli bir hal alabilir ve hastanın yaşam kalitesini bozarak sürekli geceleri uykudan uyandırmaya,iş gücü kaybına neden olabilir. Astımlılarda mutlaka nefes darlığı olmak zorunda değildir. Öksürükle de seyreden astım formaları vardır. Özellikle geceleri gelen ve hastayı uykudan uyandıran öksürük,eforla gelen öksürük,uzamış kuru öksürük yakınmaları olduğunda astım olası bir tanı olarak akla gelmelidir.
Astım atağında neler olur?
Astım atağında genelde tetiği çeken bir faktör vardır. Altta yatan temel neden çoğu hastada alerji olmakla beraber en sık olarak enfeksiyonları takiben hastalarda astım ataklarına rastlanır. Astım atağında havayollarında var olan iltihap daha da artarak hava yollarını iyice daraltır. Havayollarında balgam üreten hücrelerin salgısı artar ve balgam tıkaçları oluşarak hava yollarını tıkar. Ayrıca hava yollarını etrafında var olan kas lifleri kasılarak var olan patolojinin daha da artmasına ve hava yollarının daha da daralmasına neden olur.
Astımın nedeni nedir?
Astım temelde genetik bir hastalıktır. Yakın aile çevresinde astım olan kişilerde astım gelişme olasılığı daha yüksektir. Aile yakınlarında astım olmadan da genetik bazı bozukluklara bağlı olarak astım gelişme olasılığı vardır. Ayrıca çevresel faktörlerde astım gelişiminde rol oynayabilir.
Astım ataklarını neler oluşturabilir?
Sık olarak astım atağına yol açan etkenler şunlardır:
- Ev tozu akarları,
- Çimen,ağaç,hububat polenleri,
- Küfler,
- Hamam böcekleri,
- Kedi,köpek,kuş gibi ev içersinde beslenen hayvanlar,
- Nezle grip gibi enfeksiyonlar,
- Sigara dumanı,odun,kömür dumanı,tezek yakma,parfüm,saç spreyleri,yemek,boya kokuları gibi ağır kokular,
- Otomobil içersindeki kokular,
- Sis ve hava kirliliği,
- Psikolojik faktörler,
- Egzersiz,
- Aşırı rutubetli iklim,
- Hava ve mevsim şartlarında değişim,
- Gülme,ağlama gibi ani sık nefes alış verişini gerektiren manevralar,
- Mesleki faktörler.
Ev tozu akarlarından nasıl korunabiliriz?
Ev tozu akarları gözle göremediğimiz ancak iç ortamlarda milyarlarca bulunan mikroskop altında keneye benzeyen canlılardır. Bunlar en çok yatak,yastık yorgan,battaniye,halı,perde mobilya gibi yerlerde barınır. Yüksek yerlerde akarların yaşama olasılığı çok azken özellikle rutubetli iklimlerde yaşama olasılığı çok fazladır. Örneğin Erzurum’da ev içi havadaki akar konsantrasyonları çok düşükken İstanbul da akar konsantrasyonları çok fazladır.
Akar alerjisi olan hastaların korunması için:Yatak örtüsü,nevresim ve çarşafların haftada en az iki kez değiştirilmesi ve 60C üzerinde bir sıcaklıkta yıkanması gerekmektedir. Ayrıca evde sık sık temizlik yapılması ve evin havalandırılması sağlanmalıdır. Yatak odasında halı varsa kaldırılmalıdır. Kumaş döşeli eşyalar yerine deri,suni deri,ahşap ve plastikten yapılmış olanlar tercih edilmelidir. Evde pelüş oyuncak barındırılmamalı,yatak ve yastıkların akarları geçirmeyen özel bir kılıf ile kaplanmalıdır. Akarları öldüren özel kimyasal solüsyonlarla temizlik yapılması ve özellikle HEPA filtre içeren hava temizleme cihazlarının kullanılması gibi önlemlerin alınması da uzun vadede alerjik şikâyetlerin kontrolü açısından faydalı olabilir.
Polenlerden nasıl korunabiliriz?
Polen sezonu olan ( nisan-mayıs-haziran)aylarında gerekli olmadıkça dışarıda dolaşmamalı,pikniğe gidilmemelidir. Ev ve arabalarda polenleri tutan hava filtreleri,hava temizleme cihazları kullanılabilir. Polenin yoğun olduğu günlerde dış ortamda maske ve gözlük takılabilir. Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde kapı ve pencereler kapalı tutulmalıdır. Evdeki pencerelerin ince örgülü telle kapatılması yarar sağlayabilir. Polen sezonu boyunca alerjiye karşı koruyucu antialerjik ilaçlar alınmalıdır.
Küf mantarlarından nasıl korunabiliriz?
Evde nemli rutubetli duvarlar varsa tamirini yaptırın. Evde havalandırmayı arttırın. Küflü malzemeleri atın,küflü yerleri çamaşır suyu ile silin.
Hamam Böcekleri
Evde bulunan kalorifer böceği veya hamam böceği dediğimiz böceklerin son yıllarda astımlılarda şikâyetleri arttırdığı ortaya konmuştur. Bunlardan korunmak için ise:
- Böcek giriş yerleri yok edilmeli.
- Böcek ilacı ile ilaçlama,ardından yoğun temizlik yapılmalı.
- Açıkta çöp,gereksiz eşya,yiyecek bırakılmamalı,mutfak temizliğine özen gösterilmelidir.
Ev hayvanlarından korunma
Alerjik kişinin evine mümkünse ev hayvanı alınmamalı. Evde hayvan varsa ise mümkünse uzaklaştırılmalıdır. Evdeki hayvan uzaklaştırılamıyorsa HEPA filtreli bir hava temizleme cihazı yararlı olabilir. Yakın temasta ise maske takılabilir.
Hayvanın tüyleri alerjenlerin miktarını azaltılabilecek özel bir şampuanla haftada bir yıkanmalıdır.
Sağlık Editörü