Menopoz bir hastalık ya da yaşlanma değil,yaşam sürecinin doğasında olan bir durumdur. Hazırlık döneminde üreme çağından menopoza geçişi kolaylaştırmak için ruhsal ve bedensel bazı önlemler alınır. Bu döneme giriş yaşamın değişik toplumlarda ve bireylerde farklı olabilmektedir.
Menopoz Nedir?
Menopoz bir hastalık ya da yaşlanma değil,yaşam sürecinin doğasında olan bir durumdur. Bu döneme giriş yaşı değişik toplumlarda ve bireylerde farklı olabilir.
Türkiye’ de menopoza giriş yaşı yaklaşık olarak 47 olarak tespit edilmiştir.
Menopoza Hazırlık Dönemi
- Kadının yaşam döngüsünde menopoza girmeden önce yaşanan bir menopoz öncesi hazırlık dönemi bulunmaktadır. Hazırlık döneminde üreme çağından menopoza geçişi kolaylaştırmak için ruhsal ve bedensel bazı önlemler alınır.
- Menopoz önceli hazırlık dönemimde genellikle adet kanamalarının düzeni bozulur ve menopoza girişle birlikte adet kanamaları tümüyle durur. Bu değişimler kadınlar tarafından algılanır ve hazırlık döneminde ruhsal olarak menopoza,adet görmeme fikrine alışmak için zaman bulunmuş olur.
- Menopoz öncesi yaklaşık 5 yıllık süre ve menopoza girişten 65 yaşına kadar olan döneme ‘‘klimakterium’’adı verilmektedir. Bu dönemde,yumurtalık fonksiyonlarının azalmasıyla östrojen salımını azalır. Östrojen eksikliği,çevresel bazı faktörler (Psikolojik yapı,aynı anda bulunan diğer hastalıklar vb,),genetik özellikler ve yaşam sitili (spor,diyet gibi) faktörler hep birlikte menopozal semptomların oluşumuna ya da oluşmamasına etkili olmaktadır.
Menopoz kaç yaşında olur?
Genel olarak dünyada menopoz yaşı yaklaşık 50’dir. Türkiye’de ortalama menopoz yaşı 47’dir.
Menopoza giren kadınlarda hangi semptomlar ya da bulgular olur?
Ateş basması,terleme,yüzde kızarma nöbetleri ve uyku bozuklukları (erken dönem):Menopozun en önemli belirtecidir.
Şiddeti kişiden kişiye değişmektedir. Menopozun ilk yıllarında bu nöbetler daha sık olur ve genellikle ilk 5 yılın sorunudur. Nöbetlere 5 yıldan sonra daha az rastlanır.
- Kemik erimesi (Özellikle Omurgalar)
- Ciltte incelme,kırışıklık
- Genital organlarda ve idrar yollarında gerilemeye bağlı belirtiler:Menopozun geç dönemlerinde vajina ve vulva.dokusunda gerileme,idrar yollarında (özellikle mesane ve üretrada) gerileme olur. Bu kişilerde özellikle zor doğum öyküsü varsa,östrojen eksikliğine bağlı gerileme daha aşırı olur ve genital sarkmalar ile idrar kaçırma şikayetleri ortaya çıkabilir.
Diyet ve egzersiz yapılmazsa artmış kalp hastalığı,” bilişsel bozukluklar ” (Alzheimer) ve Obezite riski Menopoza giren her kadın hormon tedavisi ile tedavi edilmeli midir?
Hormon yerine koyma tedavisi (HYKT= Östrojen ya da Östrojen + Progesteron) 5 yıldan fazla kullanılırsa meme kanseri riskinde çok az da olsa bir artış gözlenmiştir. Özellikle Östrojen + Progesteron birlikte kullanılırsa risk daha da artmaktadır. Gerekmedikçe hormon tedavisi kullanılmamalıdır.
Eğer sıcak basmaları dayanılmayacak gibi ise 5 yılı geçmemek üzere ve şikayetler geçene kadar,kontrollü bir şekilde HYKT kullanılabilir. HYKT kullanılması kesinlikle sakıncalı ise,orta düzeyde etkili olan zayıf östrojen etkili soya fasulyesi ve black cohosh gibi bitkisel ilaçlar ve antidepressanlar kullanılabilir.
Sıcak basması durumlarında yaşam biçiminde değişiklik yapmak da gerekebilir:Sıcak tutmayan giyecekler giyilmeli,stres azaltılmalı,baharatlı yiyecekler,alkol,kafein alınmamalı,uykusuz kalınmamalı ve fiziksel olarak aktif olunmalıdır.
Kemik erimesini önlemek için ne gibi önlemler alınmalıdır?
- Düzenli egzersizler yapılmalı
- Kalsiyum içeren gıdalar alınmalı,güneşten faydalanılmak
- Kemik erimesi için risk (ailede genetik risk olması,sarışın-mavi gözlü olmak,kalsiyumdan eksik beslenmek,ırksal risk ve diğer risk faktörleri) mevcut ise ve yürürken bel-kalça ağrıları oluşuyorsa kemik ölçümü yapılmalıdır (Kemik erimesi tespit edilirse ileri derecede kemik kaybı ya da kırık olmadan ilaç tedavisi uygulanmalıdır.
Menopozda kalp hastalığı riskini azaltmak için ne yapmalıyız?
- Diyet
- Spor
- Alışkanlıklar:Sigara,alkol kesilmeli.
- Tansiyon yüksekliği ya da şeker hastalığı varsa düzenli tedavi edilmeli.
- Bebek aspirini (günde 1 adet):Mide rahatsızlığı varsa dikkatli kullanılmalıdır.
- Kolesterol yüksek ise ilaç kullanılmalıdır.
Menopoz döneminde "genital ya da idrar yolları gerilemesi"sorunlarına yönelik nasıl yaklaşılmalıdır?
- Menopozda hafif genital-idrar yolları gerilemesi (vajinal kuruluk ve erime,hafif idrar kaçırma,hafif genital sarkma) varsa kegel egzersizleri yapılarak genital bölgedeki kas güçlendirilmesi yapılabilir.
- İlaç tedavisi ya da fizik tedavi yöntemleri denenebilir.
- Menopozda genital-idrar yolları gerilemesi fazla ise (genital anatomide ileri sarkma,aşırı idrar kaçırma gibi) cerrahi tedavilerle başarılı sonuçlar alınmaktadır.
Menopozdaki kadın takip prensipleri nelerdir?
- Menopozun hastalık olmadığı,doğal bir dönem olduğu benimsetilmeli ve gerekirse psikolojik destek verilmelidir.
- Yılda bir kez doktor kontrolü olmalı:Kontrol sayesinde genital hastalıklar dışında,diğer hastalıkların erken tanısı da gerçekleştirilebilmektedir.
Doktor kontrolünde ise:
- Meme muayenesi ve filmi,
- Kan biyokimyasal analizi,
- Rahim ağzı(serviks) kanseri taraması için Vajinal Smear Testi,
- Barsak kanseri taraması için büyük abdestte gizli kan bakılır.
- Kemik yoğunluğu ölçümü yapılır,
- Vajinal ultrasonografi ile rahim iç kısmı (endometrium) ve yumurtalık (över) kanseri taraması,erken teşhis.
Doç. Dr. Birol Vural