Lumbar ponksiyonu menenjit gibi ciddi enfeksiyonların, Guillain-Barre sendromu, multipl skleroz gibi merkezi sinir sistemi rahatsızlıklarının veya beyin ya da spinal kord kanserlerinin teşhislerinde yardımcı olabilir. Bazen doktorlar lumbar ponksiyonunu serebrospinal sıvıya anestetik ilaç veya kemoterapi ilaçlarını enjekte etmek için kullanırlar.
Neden yapılır
Lumbar ponksiyonu şu amaçlarla uygulanabilir:
- Laboratuvar analizi için serebrospinal sıvı almak
- Serebrospinal sıvı basıncını ölçmek
- Spinal anestetik, kemoterapi ilaçları veya diğer ilaçları enjekte etmek
- Sıvı akışının tanısal görüntülerini elde etmek için serebrospinal sıvıya boya (miyelogram) veya radyoaktif maddeler (sisternografi) enjekte etmek
Lumbar ponksiyonu sayesinde elde edilen bilgilerle teşhis edilebilen durumlar:
- Menenjit, ansefalit ve frengi de dahil olmak üzere ciddi bakteriyel, fungal ve viral enfeksiyonlar
- Beyin çevresinde kanama (subaraknoid kanama)
- Beyin veya omurgayla ilgili birtakım kanser türleri
- Multipl skleroz ve Guillain-Barre sendromu gibi sinir sisteminde bazı inflamatuvar sorunlar
Riskler
Genellikle güvenli bir prosedür olmasına rağmen lumbar ponksiyonu birtakım riskler taşımaktadır:
- Prosedür sonrası baş ağrısı. Lumbar ponksiyonu geçiren kişilerin yaklaşık %40’ı sıvının çevredeki dokulara sızması sonucu baş ağrısı yaşar. Bu durum genellikle prosedürden birkaç saat veya birkaç gün sonra başlar ve aynı zamanda mide bulantısı, kusma ve baş dönmesi de görülebilir. Post-lumbar baş ağrısı birkaç saat veya bir haftadan fazla sürebilir.
- Sırt ağrısı. Prosedür sonrasında bel kısmında ağrı veya hassasiyet hissedebilirsiniz. Bu ağrı bacakların arka kısımlarına doğru yayılabilir.
- Kanama. Genellikle ponksiyon bölgesinde veya nadir olarak epidural boşlukta görülür.
- Beyin sapı fıtığı. Serebrospinal sıvı örneği alındıktan sonra beyin tümörü veya lezyon kaynaklı kafatasında oluşan baskı beyin sapının baskılanmasına yol açabilir. Prosedür öncesinde CT tarama veya MRI testi yapılarak intrakraniyal baskı olup olmadığı değerlendirilir. Bu komplikasyona nadir olarak rastlanır.
Nasıl hazırlanılır
Lumbar ponksiyonu öncesinde doktorunuz medikal geçmişinizi gözden geçirir, fiziksel bir muayene gerçekleştirir ve kanama veya pıhtılaşma sorunlarını tespit etmek için bir dizi kan testleri yapar. Ayrıca beyin veya çevresinde şişlik olup olmadığını değerlendirmek için CT tarama testini tavsiye edebilir.
Kan inceltici veya diğer antikoagulan ilaçları kullanıyorsanız doktorunuza bildirin. Örneğin, warfarin (Coumadin, Jantoven), clopidogrel (Plavix) veya aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin, diğerleri), naproxen (Aleve) gibi reçetesiz ağrı kesiciler bu gruba girmektedir. Ayrıca uyuşturucu ilaçlar (lokal anestetik) gibi alerjik olduğunuz herhangi bir ilaç varsa doktorunuza bildirin.
Karşılaşabileceğiniz durumlar
Lumbar ponksiyonu genellikle klinik veya hastanede uygulanır. Öncelikle hastane önlüğü giymeniz istenir. Daha sonra dizleriniz göğse doğru çekilmiş şekilde yan yatmanız veya sabit bir platformda öne doğru eğilerek oturmanız gerekir. Bu pozisyonlar sırt bölgesini esnek hale getirir, omurlar arasındaki boşlukları genişletir ve doktorun iğneyi daha kolay bir şekilde enjekte etmesini sağlar. Bel bölgeniz antiseptik bir sabun veya iyodin ile yıkanır ve steril bir örtü ile kapatılır.
Prosedür sırasında
- İğne enjekte edilmeden önce bel bölgesinin uyuşturulması için lokal anestetik uygulanır. Lokal anestetik enjeksiyon sırasında kısa süreli acıya yol açar.
- İncei boş bir iğne iki omur arasından, spinal zar yoluyla spinal kanala batırılır. Prosedürün bu aşamasında bel bölgesinde baskı hissedebilirsiniz.
- İğne yerleştirildiğinde hafif bir pozisyon değişikliği yapmanız istenebilir.
- Serebrospinal sıvı basıncı ölçülür, az miktarda sıvı alınır ve daha sonra tekrar basınç ölçülür. Gerekli görülürse ilaç veya madde enjekte edilir.
- İğne çıkarılır ve ponksiyon bölgesi bandaj ile kapatılır.
Prosedür genellikle yaklaşık 45 dakika sürer. Doktorunuz prosedür sonrasında uzanmanızı tavsiye edebilir.
Prosedür sonrasında
- Dinlenin. Prosedürün uygulandığı gü içinde yorucu aktivitelerde bulunmayın. Fiziksel aktivite gerektirmiyorsa işinize dönebilirsiniz. Sorularınız varsa aktiviteleriniz hakkında doktorunuzla görüşün.
- Ağrı kesici kullanın. Acetaminophen içeren reçetesiz bir ilaç baş veya bel ağrısını geçirebilir.
Sonuçlar
Spinal sıvı örneği analiz için laboratuvara gönderilir. Teknisyenler analiz sırasında birtakım şeyleri kontrol eder:
- Genel görünüm. Spinal sıvı genellikle berrak ve renksizdir. Eğer bulanık, sarı veya pembe renkte ise enfeksiyonu oluşumuna işaret edebilir.
- Protein (toplam protein ve belirli proteinlerin varlığı). 45 mg/dL üzeri toplam protein seviyesi enfeksiyon veya diğer inflamatuvar durumların olduğunu gösterebilir. Spesifik laboratuvar değerleri tıbbi merkezlere göre değişmektedir.
- Beyaz kan hücreleri. Spinal sıvıda normal koşullarda mikrolitre başına ortalama 5 mononükleer lökosit (beyaz kan hücresi) bulunur. Yüksek değerler enfeksiyon oluşumuna işaret edebilir. Spesifik laboratuvar değerleri tıbbi merkezlere göre değişmektedir.
- Şeker (glukoz). Spinal sıvıda düşük glukoz değerleri enfeksiyon veya diğer durumlara işaret edebilir.
- Mikroorganizmalar. Bakteri, virüs, mantar veya diğer mikroorganizmaların varlığı enfeksiyon oluşumunu gösterebilir.
- Kanser hücreleri. Tümör veya gelişmemiş kan hücreleri gibi anormal hücrelerin görülmesi belirli kanser türlerine işaret edebilir.
Doğtu bir teşhis koymak için laboratuvar sonuçları spinal sıvı basıncı gibi test sırasında elde edilen sonuçlarla birleştirilir.
Doktorunuz sonuçları birkaç gün içinde sizinle paylaşacaktır fakat bu süreç daha uzun sürebilir. Doktorunuza sonuçların ne zaman çıkabileceğini sorun.
Sormak istediğiniz soruları not alın. Anlamadığınız yerleri belirtmekten çekinmeyin.
Sormak isteyebileceğiniz sorular:
- Sonuçlara dayanarak, gelecek aşamalar nelerdir?
- Ne tür takip muayeneleri gerekebilir?
- Test sonuçlarını etkileyerek değişmesine katkı sağlamış olan faktörler var mı?
- Belirli bir süre sonra testin tekrarlanması gerekir mi?
Sağlık Editörü