Giriş
D vitamini uskumru,sardalye ve ton balığı dahil olmak üzere birkaç gıdada az miktarda bulunmaktadır. D vitamini,kullanılabilir hale getirilmek için günlük tüketilen ürünler,meyve suları,süt ürünleri ve tahıllara eklenmektedir ve “D vitamini ile güçlendirilmiş”olarak adlandırılır. Vücudun ihtiyacı olan D vitamininin %80 ile %90’ı güneş ışığına maruz kalınarak karşılanır. Ayrıca,D vitamini ilaç olarak laboratuarda da yapılabilmektedir.
D Vitamini Bakımından En Zengin 10 Yiyeceği Öğrenin
D vitamini raşitizm,D vitamini eksikliğinden doğan hastalıklar,kemik erimesi (osteoporoz),kemik ağrısı (osteomalazi),hiperparatirodizm (kişilerde kemik kaybı,özellikle kalıtsal olan kırılgan ve kolay kırılan kemik hastalığı) tedavisinde kullanılır. Ayrıca,osteoporoz,düşük kalsiyum ve böbrek yetmezliği hastalığı olan kişilerde kemik kaybının (renal osteodistrofi) önlenmesi için kulalnılır.
D vitamini,yüksek kan basıncı ve yüksek kolesterol de dahil olmak üzere,kalp ve kan damarları arasındaki sorunlar için de kullanılır. Aynı zamanda diyabet,obezite,kas zayıflığı,multipl skleroz,romatoid artrit,kronik obstrükfit akciğer hastalığı (COPD),astım,bronşit,adet öncesi sendromu,diş ve diş eti hastalıkları için kullanılır.
Bazı insanlar vitiligo,skleroderma,sedef hastalığı,aktinik keratoz ve lupus vulgaris dahil olmak üzere cilt hastalıkları için de D vitamini kullanımını tercih etmektedir. Buna ek olarak D vitamini,bağışıklık sisteminin gelişimi,otoimmün hastalıkların ve kanserin önlenmesi için de kullanılmaktadır.
D vitamini,fosfor ve kalsiyum gibi mineral seviyelerinin düzenlenmesinde rol oynadığı için fosfor seviyesi düşük (ailesel hipfosfatemi ve fanconi sendromu) ve kalsiyum seviyesi düşük (hipoparatiroidizm ve psödohipoparatiroidizm) olunan durumların tedavisi için de kullanılır.
Kalsitriol veya kalsipotrien olarak bilinen bazı D vitamini formları,sedef hastalığının belirli bir türü için doğrudan cilde uygulanmaktadır.
Nasıl Çalışır,Görevi Nedir?
D vitamini,vücutta bulunan mineraller,kalsiyum ve fosfor düzenlemesi için gereklidir. Ayrıca,uygun kemik yapısının korunmasında da önemli rol oynar.
Güneş ışığına maruz kalmak,D vitamini almanın en kolay yolu. Güneş ışığının emildiği zamanlarda D vitamini depolanır,güneş ışığı gittiğini zaman ise vücutta serbest bırakılır.
Bununla birlikte,birçok kişide D vitamini eksikliği bilinenden çok daha yaygındır. Özellikle Kanada ve ABD’nin kuzey yarısında yaşayan insanlar yeterince güneş ışığına maruz kalamadığı için özellikle risk altındadır.
Yaşlı insanlarda da D vitamini eksikliği riski bulunmaktadır. Yaşlılıkta,D vitamini emici “reseptörleri”ve böbrekler D vitamini dönüştürme konusunda sorunlara yol açabilir. 65 yaş üzerindeki kişilerde D vitamini eksikliği riski çok yüksektir. Kuzey enlemlerde yaşayan yaşlı ve koyu tenli insanların güneşe fazladan maruz kalması ve D vitamini takviyesi gereklidir.
Kullanım Alanları
Aşağıdaki durumlarda etkilidir;
•Zayıf ve ağrılı kemik (osteomalazi) hastalığının tedavisinde
•Düşük kan-fosfat seviyesi (ailesel hipofosfatemi)
•Fanconi sendromu (bir hastalık nedeniyle kandaki fosfat düzeyi düşüklüğü)
•Sedef hastalığı (D vitamini takviyesi için olan formları sadece reçete ile alınabilir)
•Düşük paratiroid tiroid hormon düzeyi sebebiyle düşük kalsiyum kan düzeylerinin tedavisinde
•Raşitizm
•D vitamini eksikliği
Etkili olabileceği durumlar;
•Osteoporoz (kemik erimesi). Tedavisi ise kalsiyum ile birlikte cholecaciferol (vitamin D3) olarak adlandırılan D vitaminini belirli bir formda alarak kemik kaybı ve kemik sorunları önlenebilir gibi gözüküyor.
•Yaşlılarda düşme riski. Araştırmacılar,yeterli D vitamini olmayan yaşlı kişilerde diğer insanlardan daha sık düşme eğiliminde olduğunu söylüyor. Yaşlı kişilerin,D vitamini takviyesi alarak düşme riskini %22 oranında azalttığı araştırmacılar tarafından bulundu.
•Buna ek olarak,D vitamininin tek başına kullanımı yerine kalsiyum ile birlikte kullanımı kan basıncı azalmasını engelleyebilir. Bu kombinasyon kadınlarda erkeklere göre daha düşük etkiler göstermektedir.
•Ayrıca kortikosteroidler adı verilen ilacı kullanan kişilerde kemik kaybının azaldığı görülmüştür.
Muhtemel etkili olabileceği durumlar;
•Multipl Skleroz riskini azaltır. Araştırmalar,D vitamini takviyesi alımının kadınlarda MS (Multipl Skleroz) riskini %40 oranında azalttığını göstermekte. Günde en az 400 IU alınması,oldukça yeterli bir miktardır.
•Kanseri önler. Bazı araştırmalar yüksek dozda vitamin takviyesi ile birlikte kalsiyum alımının her türlü kanser gelişiminin engellenmesine az da olsa katkıda bulunduğunu göstermektedir.
•Kilo verdirir. D vitamini ve kalsiyum takviyesi,kadınların sağlıklı bir kiloda kalmasına ve kilo vermesine olanak sağlar.
•Solunum yolu enfeksiyonları. Yapılan klinik araştırmalar,okul çağındaki çocuklarda D vitamini takviyesi alanların mevsimsel gribe yakalanma riskini azalttığını göstermektedir. Diğer araştırmalar ise,D vitamini takviyesi alınarak soğuk algınlığı veya diğer solunum yolu enfeksiyonu ile tetiklenen astım krizi olasılığını azaltabileceğini göstermektedir. Bazı ek araştırmalar,D vitamini düzeyi düşük olan çocuklarda soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu enfeksiyonu olma şansının daha yüksek olduğunu söylemektedir.
•Yaşlı kadınlarda romatoid artrit riskini azaltmaya yardımcı olur.
•Hiperparatiroidizm denilen kadınlarda kemik kaybının azalmasına olanak sağlar.
•Yaşlılarda diş kaybını önlemeye olanak sağlar.
Muhtemelen herhangi bir etki göstermediği durumlar;
•Meme kanseri. D vitamininin meme kanserinin önlenmesine yardımcı olup olmadığı ile ilgili yapılan çalışmaların sonuçları her zaman kabul edilebilir nitelikte değil.
•Yüksek tansiyon
•Yaşlılarda kas gücü gelişimi.
•Böbrek nakli olan kişilerde kemik kaybının önlenmesi
Faydalı olduğuna dair yeterli kanıtın bulunmadığı durumlar;
•Astım. Bazı araştırmalar,astım olan kişilerin vücudunda düşük D vitamini düzeyleri görülmesinin daha muhtemel olduğunu göstermektedir. Astımlı çocuklarda,D vitamini takviyesi alınarak soğuk algınlığı veya diğer solunum yolu enfeksiyonu hastalıkları sonucu ortaya çıkabilecek astım krizi olasılığı azaltılabilir. Fakat,D vitamini takviyesi alarak astım belirtilerinin önlenmesi veya tedavi edilmesi gibi bir durum söylemek için çok erken.
•Kalp hastalığı. Yapılan bir araştırma D vitamini düzeyi düşük insanların,D vitamini düzeyi yüksek insanlara göre kalp yetmezliği gibi kalp hastalığını riskinin az da olsa yüksek olduğunu göstermekte. Ancak,D vitamini takviyesi alarak kalp yetmezliği olan kişilerin ömürlerinin uzaması gibi bir durum şuan için söz konusu değil.
•KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı). Bazı araştırmalar,KOAH olan insanların D vitamini düzeylerinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Fakat,D vitamini takviyesi alarak KOAH belirtilerinin azaltılması konusunda yeterli bilgi bulunmamaktadır.
•Yüksek kolesterol. D vitamini düzeyleri düşük olan kişilerde (D vitamini düzeyleri yüksek olan kişilere göre) yüksek kolesterol olması daha muhtemel görünmekte. Sınırlı araştırmalar,düşük kalorili diyet ile birlikte,günlük olarak kalsiyum ve D vitamini takviyesi alan kişilerde önemli ölçüde iyi kolesterol (HDL) yükseldiği ve fazla kilolu kadınlarda kötü kolesterol (LDL) düşürdüğünü göstermektedir. Fakat kalsiyum ve D vitamininin tek başına alınması,LDL kolesterol düzeylerini azaltmaz.
•Dişeti hastalığı. 50 yaş ve üzeri D vitamini seviyesi düşük kişilere göre D vitamini seviyesi yüksek kişilerin diş eti hastalığı riskinin azalmasıyla bağlantılı olduğu görülmekte. Ancak,bu durum 50 yaşından küçük yetişkinler için geçerli değil.
•Diyabet. Düşük D vitamini düzeyleri olan kişilerde,daha yüksek D vitamini düzeyleri olanlara göre önemli ölçüde tip 2 diyabet olması daha muhtemeldir. Ancak,D vitamini takviyesi alarak tip 2 diyabeti tedavi ettiğine veya önlediğine dair güvenilir bir kanıt bulunmamakta.
•PMS (Premenstrüel Sendrom). D vitamini takviyesinin PMS önlenmesi veya belirtileri azaltmaya yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar mevcut. D vitamini takviyesi alarak belirtiler azaltılabilir fakat tamamen PMS önlenmesinin söz konusu olmadığı da belirtilmekte.
•Miyelodisplastik sendrom denilen kan hücre hastalığı.
•Proksimal miyopati denilen bir kas hastalığı.
•Kolorektal kanser
•Siğiller
•Bronşit
•Astım
•Nefes bozuklukları
•Metabolik sendrom
•Kas ağrısı
•Vajinal atrofi
Yan Etkileri
Önerilen miktarda ağız yoluyla D vitamini alımı oldukça GÜVENLİ kabul edilmektedir. Fakat çok fazla D vitamini alımı bazı yan etkileri de beraberinde getirmektedir. O yan etkilerden bazıları halsizlik,yorgunluk,uyku hali,baş ağrısı,iştah kaybı,ağız kuruluğu,metalik tat,bulantı,kusma ve diğer etkiler.
Günlük ortalama 4000 adet veya daha yüksek dozlarda uzun süre D vitamini alınması GÜVENLİ OLMAYAN ve kandaki kalsiyum seviyesinin aşırı yüksek düzeylere ulaşmasına neden olabilir. Çok yüksek dozlarda D vitamini etkinliği için kısa süreli tedavi gereklidir. Tedavi,bir sağlık kuruluşu gözetiminde yapılmalıdır.
Özel Tedbirler ve Uyarılar:
Gebelik ve Emzirme:Günlük olarak 4000 adet ve aşağısındaki miktarlarda D vitamini kullanımı,gebelik ve emzirme sırasında oldukça GÜVENLİDİR. Yüksek dozlarda kullanımı ise bebeğe ciddi zararlar verebilir.
D vitamini kullanım dozunun belirlenmesi ve günlük alımı konusunda mutlaka ve mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
Böbrek hastalığı😀 vitamini,ciddi böbrek hastalığı olan kişilerde kalsiyum düzeylerini artırdığı için “damar sertliği”riskini de artırabilmektedir. Kalsiyum düzeyleri böbrek hastalığı olan kişilerde dikkatle izlenmelidir.
Kandaki yüksek kalsiyum seviyesi😀 vitamini alınması bu durumu daha da kötü yapabilir.
Damar Sertliği (Ateroskleroz)😀 vitamini alınması bu durumu daha kötü bir hale getirebilir.
Sarkoidoz😀 vitamini alımı,sarkoidoz olan kişilerde kalsiyum düzeylerini artırabilir. Bu durum ise böbrek taşı ve diğer sorunlara yol açabileceği için D vitamini dikkatli kullanılmalıdır.
Histoplazmozis😀 vitamini tüketimi,histoplazmozis olan kişilerde kalsiyum düzeylerini artırabilir. Bu durum böbrek taşı ve diğer sorunlara yol açabileceği için D vitamini dikkatli kullanılmalıdır.
Aşırı aktif paratiroid bez (hiperparatiroidizm)😀 vitamini,hiperparatiroidizm olan kişilerde kalsiyum düzeylerini artırabilir. Bu sebeple D vitamini dikkatli bir şekilde alınmalıdır.
Lenfoma😀 vitamini,lenfoma olan kişilerde kalsiyum düzeylerini artırabilir. Bu nedenle D vitamini dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır.
Sağlık Editörü