Yöntem:Teknoloji ve Bilginin Birlikteliği
Son 20 yılda geliştirilen teknoloji bize genlerin yapılarını ve hastalıklarla ilişkilerini çalışabilmek için imkan sağlamıştır. Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR),çok az bir DNA miktarıyla doğru tanıya ulaşma olanağını sağladığından moleküler genetik açısından özel bir önem taşır. DNA-hibridizasyonu ve DNA-dizi analizi tekniklerinin uygulanması,PCR ile çoğaltılan gen bölgesindeki mutasyonların incelenmesine olanak sağlamaktadır. Kantitatif floresan PCR (QF-PCR) ile bilinen genlerin tedavi öncesi ve sonrası kıyasları yapılabilir veya gen dozaj farklılıkları saptanabilir. QF-PCR özellikle Lösemi tedavisine cevapların izlenmesinde çok değerlidir. Mutasyonlar henüz bilinmiyor veya keşfedilmemiş ise genin tüm dizisinin analizi yapılarak veya Protein Truncation Test (PTT) ile mutasyon-hastalık ilişkisi aydınlatılabilir.
MOLEKÜLER GENETİK TANIDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
- Ülkemizde pek çok laboratuvarda sadece "en sık görülen mutasyonların testi"yapıldığı için bazı mutasyonlar bulunamamakta,sonuç "normal"olarak verilmektedir. Bu da maalesef hasta bebeklerin doğmasına yol açmaktadır. Eğer ailede hasta bir bebek varsa veya başka testler (örneğin,talasemide hemmoglobin elektroforezi veya kistik fibrozda ter testi) anne veya babanın taşıyıcılık veya hastalık durumuna işaret ediyorsa ve en sık görülen mutasyondan birisi bulunamazsa mutlaka ilgili hastalığın tüm geni için DNA DİZİ ANALİZİ yapılarak mutasyon bulunmalıdır.
- Anne veya babanın kanından test yapılarak taşıyıcılığa veya hastalığa neden olan genin mutasyonu mutlaka çok daha önceden,tercihen gebelik oluşmadan önce saptanmış olmalıdır. Eğer başka testler (örneğin,talasemide hemmoglobin elektroforezi veya kistik fibrozda ter testi) anne veya babanın taşıyıcılık veya hastalık durumuna işaret ediyorsa ve en sık görülen mutasyondan birisi bulunamazsa mutlaka ilgili hastalığın tüm geni için DNA DİZİ ANALİZİ yapılarak mutasyon bulunmalıdır.
- Prenatal tanıda gen testinin yanında mutlaka yapılması gereken bir başka test de MATERNAL KONTAMİNASYON testidir. Bu test ile fetustan alınan örneğe anneden kan veya başka bir dokunun karışıp karışmadığı saptanır. Eğer doku karışmışsa talasemi mutasyon testi geçersiz sayılmalı ve yeniden örnek alınmalıdır. Eğer anneden karışma var ise ve bebek hasta çıkmışsa aslında bebek sadece taşıyıcı olabilir. Bu durumda gebeliğin gereksiz yere sonlandırılma riski bulunmaktadır. Diğer yandan karışma varsa bebeğin sadece taşıyıcı olduğu bildirilmesine rağmen aslında bebek hasta olabilir. Bu durumda da hastalıklı bebek doğurma riski bulunmaktadır. Karışma (maternal kontaminasyon) testi yapılmadan sonuç verilen prenatal tanı güvenilir değildir
Doç. Dr. Mustafa cengiz Yakıcıer