İnsanların Gen Haritası Çıkartılabilir mi?
Nutrigenomik,insan gen haritasının çıkartılması ile başlayan,besinler ve genler arasındaki ilişkiyi inceleyen genç bir bilim dalıdır. Besinlerin de dahil olduğu çevresel etkenlerin genler üzerindeki etkisinin gözlemlenmesi ve epidemiyolojik (toplum sağlığı) çalışmalarla harmanlanması ile hastalıklar gen besin arasındaki ilişkinin sonuçlarına odaklanır.
İnsan gen haritasının çıkartılması,çeşitliliklerin saptanabilmesi ve hastalık işaretleri ve diğer fenotipik değişikliklerin varlığı kişiselleştirilmiş tıbbın temellerini atmaya yarar. Benzer şekilde beslenme genomiği ve genetiği her bir birey için insan sağlığının sağlanması ve sürdürülmesi ve hastalıklardan korunulması için optimal bir beslenme dizayn edilmesini mümkün kılmaktadır.
Beslenme Genetiğinin Amacı Nedir?
Farmakogenomik ve nutrigenomik araştırmalar genlerdeki tek gen değişiklikleri üzerine odaklanmaktadır. Ancak insan geninde aynı zamanda nükleotid fazlalığı veya eksiklikleri,kromozomal segment düzenlenmeleri ve çeşitlilikleri,genlerin sayılarında artmalar veya azalmalarda mevcuttur. Bu farklılıklarda gelecekte farmakogenomik ve nutrigenomik uygulamalara dahil edilecek yeni keşiflerdir.
Pratik olarak beslenme genetiğinin amacı kalp damar hastalıkları,hipertansiyon,ateroskleroz,diyabet,kanser gibi multifaktöryel hastalıkların ortaya çıkışının altında yatan besin ve gen etkileşiminin anlaşılmasında bir araç olarak kullanılmasıdır.
Multifaktöryel hastalıkların (kanser vs.) oluşumu için aynı beslenme tarzına uzun müddet maruz kalmak gerekmektedir. Aynı hormonlara maruz kalmak da özellikle kadınlar için başka bir önemli etkendir ve etkileşimdir. Beslenmenin bu tarz hastalıkların ortaya çıkışında düzenleyici rolü konusunda önemli kanıtlar ortaya çıkmıştır.
Besin ve Gen Etkileşimi
Besin ve gen etkileşimi ilk olarak anne karnında başlar. Yaşamın ilk bir yılında ise besin gen etkileşimi hastalıklar ve sağlıklı bir yaşam oluşturmada anahtar bir role sahiptir. Hayat boyunca maruz kaldığımız beslenme genler üzerinde bir baskı oluşturur ve yaşamın her anında dinamik bir etkileşim söz konusudur.
İnsan genetik olarak değişkendir. Çevresel faktörler insan geni üzerinde bir baskı uygular. Ayrıca besinleri metabolize eden genlerde bu etkilenen genlere dahil olur.Genlerin kendi aralarında etkileşmeleri de bir gen varyantının aktive olmasında rol oynar ve buna beslenme ile ilgili genlerde dahildir.
Nutrigenetik ve Farmakogenomik
Her biri genetik olarak farklı olan bireylere uygulanması ile bireye özgü tıp uygulamalarından biri olmuştur. Bireye uygulanmış haline NUTRİGENETİK denir. Yani kişinin taşıdığı sağlık risklerini azaltmak amacıyla,besinlerin genleri etkilemesini bir araç olarak kullanmak amaçlanır. Yani ele alınan bireyin genetik özellikleri dikkate alınarak oluşturulmuş bir tedavi yöntemidir. Bu şekilde gelişen yenibir bilim dalı da ilaçlara verilen bireysel yanıtların araştırıldığı alan olan FARMAKOGENOMİK’tir ve yine kilşiye özel bir ilaç tedavisi uygulanmasına olanak verir.
Henüz kısıtlı sayıda çalışmalar olmasına rağmen ve deneysel olarak çalışmaların dizayn edilmesindeki zorluklara rağman şu ana kadarki çalışmalar kalp damar hastalıklarında ve kanserde umut verici ve açıklayıcıdır.
Özetle genler besinlerle etkileşir ve besinler genetik mirasın harekete geçmesini kontrol edebilir. Birini analiz etmek ve diğerlerini görmezden gelmek yarım analize neden olur. Asıl sorun verilerin karmaşıklığı değil bunların arasında gerçek sinyalleri duymanın ve gürültüyü susturmanın zorluğudur. Nutrigenomik ve genetikteki gelişmeler ve bilgiler,sağlığı korumak ve kronik hastalıkların tıbbi tedavisinde iyileştirmeler sağlamak için kullanılabilir.
Dr. Nurhayat Gül