Multipl skleroz (MS) genç erişkin çağın en sık kronik nörolojik hastalıklarından biridir. Hastalığın tedavisi ile ilgili uzun yıllardan beri bir çok klinik çalışma yürütülmektedir. Bu çalışmalar sonucunda son yıllarda etkinliği ortaya konmuş yeni tedaviler bulunmuştur. Önümüzdeki yıllarda yeni ve daha etkin ilaçların ortaya çıkması beklenmektedir.
Fingolimod (Gilenya®)?
Fingolimod (Gilenya®) haziran 2010’da Amerikan İlaç Dairesi tarafından onaylanan ağızdan alınan ilk MS ilacı olmuştur. Aslında bu ilaç uzun yıllardır Çin tıbbında gençlik iksiri olarak kullanılan Isaria sinclairii isimli bir mantarla yapılan çalışmalardan elde edilen bir molekülün laboratuar ortamında yeniden sentezi ile elde edilmiştir. Fingolimod MS hastalığından sorumlu olan bağışıklık sistemi hücrelerini lenf bezlerinde tutularak,kana karışmasını ve beyinde hasar oluşturmasını engellemektedir.
Bu ilacın deneme aşamasında 1000 kişilik bir MS hasta grubuna düşük doz,yüksek doz ve boş ilaç (plasebo) verilmiştir. İki yıl boyunca takip edilen hastalardan ilaç alan gruptaki hastaların,boş ilaç alan gruba göre atak sıklıklarında %60’a varan azalma izlenmiştir. İlaç alan hastaların ayrıca beyin MR’larındaki kötüleşme miktarında azalma ve nörolojik kötüleşme hızlarında yavaşlama da görülmüştür. Düşük doz ilaç alanlarda yüksek doz ilaç alanlara göre daha az yan etki izlenmesi nedeni ile ilacın denenen düşük dozu piyasaya sürülmüştür.
Yine aynı dönemde fingolimod,haftalık kas içine uygulanan ve rutin kullanımda olan düşük doz interferonla da karşılaştırılmış ve bu ilaçtan daha etkin olduğu görülmüştür. Bu istenen etki ne yazık ki,bazı yan etkileri de beraberinde getirmektedir. Bunlar içinde kalp atım hızının yavaşlaması,yüksek tansiyon,solunum sıkıntısı,görme bozuklukları,karaciğer enzimlerinde yükselme,bazen ciddi olmak üzere enfeksiyonlara yatkınlık ve deri kanseri sayılabilir.
Nadir de olsa ilacın ilk alımından sonra ortaya çıkabilen kalp ritminde ve hızındaki değişikliklerin olabilme ihtimaline karşı hastaların ilk dozu hastanede almaları ve 6 saat gözlem altında tutulmaları gerekmektedir. İlacın Amerika’daki fiyatı aylık 4000 dolar civarındadır ve şu anda uzun zamandan beri kullanılan ilaçlardan daha pahalıdır. Avrupa ve Türkiye fiyatları henüz belirlenmemiş olsa da SGK’nın ilacı ödemesi beklenmektedir. Ancak ilacın uzun süreli güvenliği ile ilgili olası sorunlardan dolayı sadece,halen kullanımda olan interferonlar ve glatiramer asetat altında hastalıkları kontrol altına alınamayan hastalarda SGK tarafından geri ödemesinin yapılması beklenmektedir.
Fampiridin (Ampyra®)
Son yılda piyasaya sürülen ve Türkiye’ye de gelmiş olan başka bir ilaç da fampiridin (Ampyra®) isimli bir ilaçtır. Bu ilacın klinik çalışmaları 2009 yılında tamamlanmıştır. İlaç MS’de hastalığın seyri üzerine etkin olmamakla birlikte beyindeki potasyum kanallarını bloke edip,hastalarda yürüme hızını ve hareket kabiliyetini arttırmaktadır.
Bu nedenle sadece yürüme güçlüğü olan hastalarda,yani orta-ileri düzey MS hastalarında kullanılmaktadır. İlaç günde iki kez ağızdan alınan bir tedavi şeklinde piyasaya sürülmüştür ve MS’in tüm alt tiplerinde etkindir. İlacın diğer ilaçlardaki gibi ciddi bir yan etkisi bulunmamakla birlikte yorgunluk,bulantı,dengesizlik ve sırt ağrısı gibi yan etkiler görülebilmektedir. İlacın Amerika’daki aylık fiyatı 1000 dolar civarındadır. Türkiye’de ilaç özel izinle SGK tarafından ödenmektedir.
Cladribine (Movectro®)
Cladribine (Movectro®) deneylerine fingolimoddan önce başlanmış olsa da halen onay alamamış bir ilaçtır. Aslında bir kan kanseri olan lösemide daha önce kullanılan bir ilaç olan cladribine’nin MS’deki çalışması 2010’da yayınlanmıştır. İlaç şu ana kadar sadece Rusya ve Avustralya’da kullanım için onaylanmıştır. Halen Amerikan ve Avrupa İlaç Daireleri tarafından onay aşamasında olan ilacın potansiyel ciddi yan etkileri nedeni ile onayı ertelenmiştir. Ataklı yineleyici MS’de yıllık atak sayısında %60’lık bir düşüş sağlayan ilaç ayrıca aynı fingolimod gibi hastaların biriken özürlülüklerinde ve beyin MR’larındaki kötüleşmeyi de yavaşlatmaktadır. İlacın kullanım kolaylığı dikkati çekmektedir. İlacın dozu hastanın ağırlığına göre hesaplanıp her yıl bir kaç gün alınmasına rağmen,etkisi tüm yıl boyunca sürmektedir. İlacın kansere yatkınlık yaratması bakımından onaylanma süreci,yürütülmekte olan çalışmaların sonuçları çıkana kadar bekletilmektir.
Nörolojik hastalıklar hakkında bilgi almak için:?www.norolojiklinigi.info
Doç. Dr. Murat Kürtüncü