Antijen:Vücuda dışarıdan giren ve antikor oluşmasına neden olan yabancı madde
Antikor: Antijenlere karşı vücutta üretilen kan proteinleridir. Hastalıklara karşı geçici ve kalıcı bağışıklığı sağlarlar.
Allergen ( alerjen ):Alerjiye neden olan etken
Anaflaksi: Vücudun daha önce,bir kere veya defalarca karşılaşmış olduğu alerjen doğrudan damara verildiğinde,vücutta yaygın olan mast hücreleri ile tepkimeye girer ve geniş bir alerjik tepki ortaya çıkar,buna anaflaksi denir. Dolaşıma katılmak üzere salgılanan histamin,tüm vücutta vazodilatasyona ve kapiller geçirgenliğin bozulmasına dolayısıyla damarlardan plazma kaybına neden olur.Histaminin etkisini yok eden adrenalin(epinefrin) uygulanmadığı takdirde,kişiler genellikle dolaşım şoku nedeniyle kaybedilirler. Hücrelerden aynı zamanda anaflaksinin yavaş etkili maddeleri de salgılanmaya başlar;bunlar bronşiyollerin düz kaslarında oluşturdukları spazm nedeniyle astım benzeri ataklara ve bazen de boğularak ölüme yol açarlar.
ANAFLAKTİK ŞOKA ÖZGÜ BELİRTİ VE BULGULAR
- Yüzde kızarıklık,kaşıntı,yanma hissi,
- Yaygın ürtiker,yaygın selülit
- Dilde ve dudakta;vücutta şişlik
- Siyanoz
- Göğüste sıkışma hissi
- Hapşırma,öksürük
- Wheezing (daralmış soluk yolundan geçen havanın ıslık şeklinde duyulması)
- Baygınlık hali,baş dönmesi,koma
Ürtiker: Antijenin deride anaflaktoid tepkisi sonucu,o bölgede açığa çıkan histamin vazodilatasyona ve onun sonucunda da kızarıklığa neden olur.Yine bölgesel olarak bozulan kapiller geçirgenlik dakikalar içinde deride sınırlı alanlarda ürtiker denilen şişkinliklere neden olur. Antijenle karşılaşmadan önce uygulanacak antihistaminik ilaçlar ürtiker gelişimini engeller.
Saman Nezlesi: Alerjik tepkime burunda olur. Hapşırma görülür. Histamin nedeniyle burun mukozasında şişme ve burun akıntısı meydana gelir.
Astım:Çoğunlukla alerjik kişilerde görülür. Alerjik tepkime akciğerlerin bronşiyollerinde olur. Bronşiyol düz kaslarında kasılmaya “anaflaksinin yavaş etkileyen maddelerinin”neden olduğu düşünülmektedir.Sonuçta solunum güçlüğü olur ve alerjen yakında olduğu sürece devam eder. Astımda histaminin etkisi olmadığından,Antihistaminiklerde etkili değildir
Anaflaksi,aniden ortaya çıkan,vücudu etkileyen,kısa sürede ölümle de sonuçlanabilen,şiddetli antijen-antikor tepkimesidir. Kişinin duyarlı olduğu bir maddeyle(alerjen) karşılaşması nedeniyle ortaya çıkan anaflaksinin kısa sürede oluşturduğu şiddetli belirti ve bulgulara anaflaktik şok denilmektedir. Hafif,orta düzeyde ve şiddetli olmak üzere sınıflandırılabilir.
Genellikle,
- Penicillin,cephalosporinler,sulfonamidler,demir,thiamine,bazı lokal anestezikler vücuda zerk (enjekte) edildiğinde
- Çeşitli böcek sokmalarında (arı,ateş karıncası vd)
- Kişilerin duyarlı olduğu bazı besinler(kabuklu deniz ürünleri,fıstık,ceviz,süt ve süt ürünleri,çilek,mango,çikolata vd.) yenildiğinde veya içildiğinde
- Çevrede bulunan maddelerin (çiçek poleni,toz,duman,parfüm ve benzeri esanslar,toz veya gaz halindeki kimyasal maddeler) koklandığında ve/veya solunduğunda;
Anaflaksi 30 dakika içerisinde oluşursa da,bazen kişilere ve etkene göre bu ortaya çıkış süresi “saniyelerle saatler arasında”farklılık gösterebilir. Ölüm nedeni genellikle aniden oluşan bronkospazm(soluk yollarındaki daralmalar) ve bronşlardaki obstruksiyondur (soluk yolunda oluşan tıkanmadır). Hasta hayatta kalırsa belirtiler birkaç saat içerisinde kaybolur.
Bazı hastalarda acil bakım esnasında uygulanan ilaçların etkileri (yaklaşık 1- 8 saat içinde) azalmaya başladığında,şok belirti ve bulguları tekrarlayabilir buna “iki fazlı reaksiyon”denir.
Anaflaktik/alerjik tepkiler,bir bölgede(lokal) veya tüm vücutta(sistemik) oluşabilir. Bölgesel etkilenme kısaca alerji olarak kabul edilirken,tüm vücudu etkileyen tepkiye anaflaktik şok denilmektedir.
Sağlık Editörü