Zayıf olma isteği,yemek yeme dürtüsünün önüne geçiyor. Bu ortam Anoreksiya,bulimia ve aşırı yeme bozukluğu gibi tıbbi sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor. Bugün tüm dünyada "incelik takıntısı”gözlenmektedir. Genellikle kişiler kendi bedenlerine karşı gerçek dışı bir beklentiye girer ve inatçı bir şekilde "yemez". Uzmanlar,yeme bozukluklarının giderek arttığı ve gizliliğinin sürdürdüğü günümüzde,oluşma nedenlerinin başında sosyo-kültürel etmenlerin geldiğini söylüyor. Yapılan araştırmalar,diyetin özellikle ergenlik döneminde ortaya çıktığını ve yeme bozukluklarının bu yaşlarda belirginleştiğini gösterir. Diyet konulu makale ve yayınların sayısındaki artış,basın ve televizyonda ideal güzellik kriterleri konusundaki baskı kişi üzerinde önemli etkiler bırakıyor.
Anoreksiya Nervosa
Anoreksiya nervosa genellikle 15-19 yaş arası genç kızlarda,az oranda da erkeklerde gözlenebilen bir hastalık. Kilo almaktan korkan anoreksiyalı kişiler,ince kalma fikrine takıntılı olduklarından,normal kilolarının çok altında olmalarına rağmen sürekli daha ince olmayı düşünürler. Bu fikre kendilerine öyle alıştırmışlardır ki,etraftan gelen gerçekçi uyarıları dinlemeye bile tahammül edemeyip kızarlar.
Anoreksiyanın bir yemek ve kilo sorunun dışında,kişinin duygusal problemlerine çözüm aradığı bir yoldur. Yeme bozukluklarının erken belirtilerini tanımlamak kolay değildir. Bu kişileri tanımayı kolaylaştıracak özellikler şunlardır:
- Yaş ve boyuna göre normal olan kilosunu reddederler ve bu kilonun çok daha altında olmak isterler.
- 1.65 cm boyu olan bir genç kadın 40 kg. olmasını normal görüp 42 kiloya çıktığında fazla kilo aldığını ve yağlandığını söyleyebilir.
- Çok düşük kiloda olsalar da kilo alma fikri onları dehşete düşürür.
- Beden algıları bozulmuş,çarpıtılmıştır,tartılmaktan hoşlanmazlar.
- Genç kız henüz adet görmemişse adet gecikir.
- Kadınlarda anoreksiya yerleşirse adetler durur,erkeklerde ise sex hormonları azalır.
- Kendilerine göre iyi (güvenli),kötü (zararlı) olmak üzere yemekleri ayırırlar.
- Genellikle depresif ve huzursuzdurlar.
Anoreksiyalı kişilere zamanında müdahale edilmediği taktirde fiziksel anlamda da ciddi sağlık problemleri ile karşı karşıya kalırlar,bu kişilerin karşılaşacağı problemler şunlardır:
- Yağ dokusunun çoğu kaybolur,
- Kas erimesi olur,
- Adet döngüsünde değişimler meydana gelir,
- Çeşitli vitamin yetersizliği belirtileri ortaya çıkar,
- Vücuttan su kaybı olur,
- Tırnaklarda kırılma görülür,
- Saçlarda kuruma ve incelme olur,
- Üşüme,
- Kabızlık,
- Uykusuzluk ve ödem oluşur.
- Kalp hastalıkları,aşırı derecede tansiyon düşüklüğü,kolesterol yükselmesi sık görülür ki bu sonuçlar kişiyi ölüme kadar götürebilir.
- Gebelik söz konusu olduğunda düşük riski artar,bebekte ise gelişme geriliği ve anomali riski artar.
- Anoreksiya uzun süre devam ettiğinde beyinde ve sinir sisteminin diğer kısımlarında kalıcı hasarlar oluşabilir.
Bulimia Nervosa
Aşırı ve oburca yemek yeme isteği ile kendini gösteren hastalıkta kişinin bütün düşüncelerini yemek doldurur. Ancak,yemekten sonra suçluluk duyarlar ve vücutlarından atmak isterler. Bulimia nervosanın tanısının konması için kişinin tıkınırcasına kriz halinde yemek yeme ve uygun olmayan telafi davranışlarının en az 3 ay süre ile haftada 2 kez tekrarlamış olması gerekmektedir. Fatoş Özcan ise,ortaya çıkabilecek sağlık problemlerine ilişkin şu bilgileri veriyor:"Kullanılan ilaçlara bağlı olarak şişkinlik,su tutulması ve vücutta ödemlere sık rastlanır. Aşırı kusmaya bağlı olarak sıvı ve elektrolit kayıpları,halsizlik,mide problemleri,yemek borusunda aşırı kusmaya bağlı fıtıklaşma ve yara,aşırı ishale bağlı rektumda (kalınbarsağın son kısmı) incelme sık görülür.
Aşırı Yeme Bozukluğu
Yeme bozuklukları konusunda bahsedilmesi gereken diğer bir sorun ise "Aşırı yeme bozukluğu". Erkeklerde daha sık rastlanan aşırı yeme bozukluğu yaşayan kişilerin en belirgin özelliği,kendilerine kontrol edemez şekilde yemek yemeleri. Hastalığın bulimiadan farklılıklarını şöyledir:Bu kişilerin,düzenli kusmaları yoktur,aşırı egzersiz yapmazlar,bağırsak yumuşatıcı kullanmazlar ve genetik olarak kilo almaya eğilimlidirler.
Doç. Dr. Ece Orhon